Charla de Montse Fajardo no Losada

A charla de Montse Fajardo Pérez sabía que ía ser interesante pola súa propia temática, pero superou as miñas expectativas. Tanto na sesión de Bacharelato, como na de 4º da ESO, creouse ese ambiente especial no que todos están calados, escoitanto con atención, sen mirar o reloxo nin enredar co do lado. E disto o mérito é da propia Montse, capaz de transmitir estas historias duras e necesarias con paixón e cariño. Moitas grazas, tamén pola xenerosa achega de libros para a Biblioteca e o alumnado do Losada.Reproduzo abaixo algunhas das opinións do alumnado dun grupo de 2º de Bacharelato, e doutro de 4º da ESO. Creo que deixan claro que foi unha charla na que sentiron a dor das mulleres e, así, aprenderon a verdadeira natureza do franquismo. Como profesor, non podo estar máis satisfeito.

- Ao escoitar a charla tiven a sensación de que a ditadura foi máis dura e terrible do que nunca sospeitara.
- A charla foi moi boa, pero a min transmitiume sentimentos de tristeza, medo e compaixón por todas as mulleres no franquismo.
- Deume moita tristeza polas mulleres de antes, porque ademais entre elas estaban algunhas das nosas familiares.
- Contou unha realidade dura de forma directa e crúa.
- Amosa unha realidade que se descoñece.
- Foi xenial, os contidos moi interesantes e moi duros, pero narrados de xeito que, con poucos exemplos foi quen de amosar a realidade de moita xente naquel momento, dándolle voz aos que foron obrigados a calar.
- Estivo moi ben, explicou a realidade sufrida polas mulleres non hai moito tempo, e tamén a fortaleza que tiñan.
- Impactoume, para decatarnos da realidade e non esquecer.
- Moi interesante, con conceptos e momentos dos nosos antepasados que descoñeciamos.
- Contido moi duro, pero serviu para concienciarnos en que situación vivían as persoas con ideas contrarias ao franquismo.
- Centrouse nas formas de tortura que empregaban os franquistas coas mulleres, como a rapa do pelo ou as violacións.
- Moi necesaria e interesante, xa que é un tema do que fai falta que se informe e entere a xuventude, da realidade da muller no franquismo.
- Moi interesante, aprendín cousas que descoñecía e pareceume moi impactante.
- A historia relatada con proximidade impresiona e impacta moito máis que a lectura dun texto. Imprescindible.
- Moi completa, pero non se dixo nada que non se soubera, agás anécdotas concretas.
- Non estivo nada mal. Era un tema interesante, e aínda máis coas historias particulares. Nota: 7,75110

- Pareceume rápida, concisa e clara.
- Está ben que non censuren e se digan as cousas tal e como foron.
- Coñecer o caso das Marías, e de moitas outras mulleres que paga a pena recordar por todo o que tiveron que pasar. Unha especia de homenaxe, ben merecido.
- Gustoume moito, xa que está moi ben incluír as historias da xente que viviu e primeira persoa, e acompañalo coas imaxes das mesmas.
- Gustoume coñecer de onde provén a discriminación que hoxe sufrimos as mulleres. E, sobre todo, gustoume as diferenzas da represión entre homes e mulleres.
- Coñecer historias protagonizadas por mulleres pareceume ademais de interesante, moi importante. Alédome de que exista xente que loita por darlle voz ás silenciadas.
- Gustoume saber as experiencias desas mulleres. Pareceume terrorífico todo o que lles facían, pero interesante e importante.
- Creo que sempre está ben saber un pouco máis da nosa historia, que nunca morra a memoria e falar polos que calaron ou tiveron que calar. Por que eles non puideron defenderse, pero nós podemos recordalos como heroes, tanto a elas como a elas.
- Persoalmente gústame moito este tema, pero para a xente que non estivera enteirada destes feitos é moi importante esta charla. É moi importante saber o que ocorreu neses anos no noso país, o que sufriron os homes, pero tamén as mulleres.
- Está ben que haxa xente que desenterre cousas do pasado que son importantes. Na Historia sempre se lle dá máis mérito aos homes, e non se ten tanto en conta ás mulleres. Recuperar a memoria desas mulleres e contar a súa historia paréceme moi valente.
- Gustoume moito a charla xa que pouco se recorda a importancia das mulleres durante o franquismo e o sometidas que estaban. É importante mostrar o que ocorreu aos nosos antepasados e o sufrimento, sobre todo, de mulleres e nenos.

Exposición: Exilio e Deportación

Exposición sobre a historia dos republicanos españois, obrigados a exiliarse en Francia a finais da Guerra Civil, e despois deportados aos campos de concentración nazis. A exposición forma parte da homenaxe tributada pola Asociación Cultural Monterrei, Cultura e Territorio a Joaquín Balboa, deportado a Mauthausen, en agosto do 2016, e está baseada na súa experiencia e, secundariamente, na de Antonio Pérez e as mulleres republicanas membros da Resistencia en Francia, deportados a Buchenwald e Ravensbrück. Consta de 14 paneis en cartón pluma de 80x60, moi fáciles de transportar e colgar, e está a disposición dos centros educativos e culturais. Para solicitala, escribir ao correo poroxas@gmail.com.  

Exilio e deportación by eladioanxo on Scribd

El laberinto marroquí

Magnífico documental sobre a 'colonización' española do Rif, que rematou coa participación de marroquíes (Regulares) na Guerra Civil no bando fascista. Un proceso fundamental na historia contemporánea de España, que merece un coñecemento maior por parte da poboación.

A través de testemuños directos e da opinión de historiadores o documental transpórtanos por esta historia cruel, violenta. Como di o propio director: "Es una historia de muerte, una historia de sangre. Allí iban a morir los hijos de las familias trabajadoras. Pobres que iban a matar pobres." Coma sempre.

EL LABERINTO MARROQUÍ [doc. completo] from Intermedia Producciones on Vimeo.

Ese, el de la foto, soy yo

Ese, el de la foto, soy yo from cuini amelio ortiz on Vimeo.

Nombres para el recuerdo. Libro memorial. Españoles deportados a los campos nazis (1940-1945)

Vídeo da UNED emitido na 2, baseado no traballo Libro memorial. Españoles deportados a los campos nazis (1940-1945) obra de Benito Bermejo e Sandra Checa, editada polo Ministerio de Cultura no 2006, onde se recollen os datos coñecidos dos republicanos vítimas do terror fascista. http://pares.mcu.es/Deportados/servlets/ServletController

A imaxe do exilio

A IMAXE DO EXILIOJoaquín tomou o camiño do exilio cando as tropas franquistas entraban en Cataluña, Barcelona caeu o 26...

Posted by Joaquín Balboa e Antonio Pérez, de Monterrei a Mauthausen on Mércores, 17 de Xuño de 2015

Unidade 5 Historia de España: Ditadura, República e Guerra

Unidade 5- Ditadura, República e Guerra by eladioanxo

As rulas de Bakunin, de Antón Riveiro Coello

Do antigo Caladiños (hai 10 anos ou máis)

Hai uns días lin a novela ‘As rulas de Bakunin’, publicada en Galaxia xa no ano 2000, do autor limiao (co que xa hai algúns séculos compartín algunhas troulas no val de Monterrei) Antón Riveiro Coello. A verdade é que a lectura se me fixo moi agradábel e que, como pasa cos libros que te enganchan, non me chegaban as horas para rematala.

A novela conta a vida do anarquista Camilo Sabio Doldán, e a través dela vemos reflectidos os avatares históricos do século XX. A biografía de Camilo simboliza a vida de todos aqueles que loitaron por un mundo mellor nos tempos da República e que, ao igual ca democracia, viron truncado o seu futuro co golpe de Estado de Franco e a súa tropa.

Camilo sobreviviu ao cárcere grazas a un libro e a súa capacidade para memorizalo, pero outros moitos remataron a súa vida a mans da represión franquista. Este libro é unha homenaxe a todos eles, pero sobre todo aos anarquistas, hoxe tan esquecidos. Unha historia de perdedores que, sen embargo, viviron, e fixérono con toda a dignidade que xamais puideron acadar os seus verdugos.

Nas páxinas da novela intercálanse distintas etapas da vida de Camilo, misturándose con sabedoría a acción política e a vida cotiá, nunha unidade que se antolla imprescindible para crer no personaxe. Un personaxe de carne e oso, non un heroe, que sobrevive grazas ao amor, ao amor aos amigos e a súa familia.

A relación de Camilo co seu avó e a de Camilo co seu neto Lázaro enmarcan a historia. Unha historia de vida que nos permite coñecer, pero sobre todo comprender, o que aconteceu neste país no século XX: a emigración, a esperanza republicana, a represión franquista, o exilio, o silencio do franquismo e o esquecemento da transición. Pero que tamén nos presenta con naturalidade, sen énfases innecesarios, o carácter e os sentimentos dun mosaico de persoas cercanas a nós. Persoas que coma todos teñen virtudes e defectos, sen ocultarnos as súas faces máis reprobables.

Unha engaiolante novela que como dixo o propio autor «é unha obra da que estou moi orgulloso porque vai deixar unha boa pegada na miña andaina narrativa, non vai sobre ou anarquismo nin sobre a Guerra Civil. É unha historia de amor dunhas persoas que lles tocou vivir unha época feliz e que a Guerra Civil lles quitou as ideas de liberdade».

Ai, ruliña de ollos azuis, sinto que a vida se me vai e non podo termar dela. Non sei se a morte respectará este meu desexo reparador e sigo fiel a esa teima de que alá non hai máis nada, pero o teu recordo ten presencias case físicas e por iso entendo que non debo desaproveitar esta oportunidade para che contar as miñas miserias máis ocultas.

República e Guerra Civil. A construción da memoria

Conferencia de Miguel Anxo Murado. Ciclo «Pasados incómodos: guerra, memoria e historia», organizado por Histagra. Compostela, 7 de abril de 2014. Facultade de Xeografía e HIstoria, Universidade de Santiago de Compostela

Marina Ginestà, icona da Guerra Civil

Faleceu Marina Ginestá, cuxa foto de 1936, cando tiña 17 anos, se converteu nunha icona da Guerra Civil. A foto tirouna Juan Guzmán na terraza do Hotel Colón de Barcelona, convertido en sede das Juventudes Socialistas Unificadas.

A foto simboliza o orgullo da resistencia fronte ao levantamento franquista e do protagonismo das mulleres na mesma. Con uniforme de miliciana, cun fusil que nunca volveu coller nas súas mans e coa mirada limpa e decidida. Ao fondo, a cidade na que os traballadores socialistas e anarquistas ensaiaban a utopía revolucionaria, desaparecendo os traxes e sombreiros símbolos da burguesía.

Marina traballou en distintos medios republicanos durante a guerra: “Eramos periodistas e o noso obxectivo era que non decaera a moral, difundiamos a consigna de Negrín ‘con pan ou sen pan resistir’. E criámolo”. Había que manter viva a ilusión da vitoria cando a derrota xa semellaba inevitable.

A caída de Cataluña obrigouna a exiliarse en Francia, perdendo ao seu noivo no paso dos Perineos. Cando os nazis ocuparon Francia colleu un barco para a República Dominicana, desde onde tivo que volver fuxir, perseguida por Trujillo, en 1946. Nos anos sesenta regresou a Barcelona e desde hai corenta anos residía en París.

Da foto comentou: "Din que na foto do Colón teño una mirada arrebatadora. É posible, porque conviviamos coa mística da revolución do proletariado e as imaxes de Hollywood, de Greta Garbo e Gary Cooper".

Los surcos del azar, de Paco Roca. IMPRESCINDIBLE

A noite de fin de ano tocoume pasala la casiña de Pontepedriña, e non foi mala noite grazas ao magnífico cómic de Paco Roca, que me atrapou e non puiden deixar de lelo ata a madrugada.

É un cómic de Historia, pero sobre todo é unha gran historia. Trata do exilio español durante a II Guerra Mundial, centrándoo nos recordos de Miguel Ruíz, anarquista que, no tempo presente do relato, vive en Francia. Ata a súa casa acude o propio autor para coñecer o seu pasado.

A mestría de Roca consegue crear unha historia de vida, unha biografía entrañable, fascinante, mesmo intrigante. Unha vez máis, o autor de obras imprescindibles como Engurras ou El invierno del dibujante, é quen de crear personaxes cheos de humanidade, con entidade propia, facilmente recoñecibles, próximos e atractivos. É isto ocorre non só co protagonista, senón tamén cos secundarios coma o veciño de Miguel na actualidade ou cos compañeiros que viviron con el o drama do exilio e da II Guerra Mundial. Para min esta é o principal valor de Roca, a capacidade, só ao alcance dos elixidos, para construír personalidades auténticas coas que é imposible non sentir empatía e simpatía. O que tamén nos ocorre cando o propio autor se converte nun personaxe máis, como acontece neste cómic ou no divertidísimo Memorias de un hombre en pijama.

O que, desde o meu punto de vista, fai desta banda deseñada algo excepcional na brillante carreira de Paco Roca é o ritmo narrativo. Consegue o tempo exacto en cada momento para poñernos a bailar, con suavidade, ata o final. E, ao rematar, laiámonos porque deixou de soar esa melodía perfecta. A limpeza do debuxo e o poder evocativo do texto encaixan coma unha luva no noso maxín. O contacto coa realidade pasada é doado, porque (ao igual que Albert e seus fillos) o que conta Miguel é tan emocionante que non podemos ficar indiferentes.

Coñecer e comprender as aspiracións e vivencias dos exiliados republicanos é fundamental para a nosa dignidade como pobo. Desde as palabras de Antonio Machado que dan título a obra: ‘Para que llamar caminos a los surcos del azar’, non hai páxina que non sexa unha homenaxe reivindicativa, xusta e necesaria dos homes e mulleres que non renunciaron aos seus ideais a pesar do maltrato sufrido polos fascistas (non só os franquistas), e o desprezo e o esquecemento dos propios aliados. Coñecer e recoñecer a súa loita debe ser un orgullo para os españois de hoxe, aínda que moitos aínda prefiran a herdanza vergonzosa do nacionalcatolicismo.

Paco Roca consegue tamén, a partir dun enorme traballo de documentación, transmitirnos a verdade do vivido por eses homes, unindo realidade e ficción, pero sen caer no aburrido academicismo ou na obsesión polos datos. Afástase do panfletario (non eran santos, claro!) e da hipocrisía do politicamente correcto. Ninguén é perfecto pero os grandes cabróns, nocivos para a humanidade, eran os fascistas, e os grandes traidores á democracia foron a chamada Francia Libre e as potencias aliadas, que utilizaron aos republicanos españois na ‘liberación’ de Francia, pero deixaron que Franco se consolidase no poder en España. A gran frustración de Miguel e seus compañeiros de La Nueve, obrigados a renunciar aos seus ideais para seguir vivindo... desenganados e amargados.

Todo se resolve de xeito maxistral e sorprendente, como en todas as boas historias, o enigma de Miguel non era, nin máis nin menos, cunha historia de amor. Pura vida. En definitiva, unha banda deseñada de obrigada lectura, magnífica pola súa execución e pola súa finalidade, que nos permite aprender entreténdonos. Unha auténtica lección.

Documental: La nueve

GERDA TARO: OUTRA MULLER NA SOMBRA

Gerda Taro, Robert Capa 1937

Gerda Taro naceu en Stuttgart en 1910, co nome de Gerta Pohorylle, de familia xudía. O triunfo do nazismo nas eleccións de 1933 provocou a súa fuxida de Alemaña, refuxiándose en París, onde se integrou en ambientes intelectuais de esquerdas. No ano 1934 coñeceu a André Friedman — máis adiante Robert Capa—, iniciando unha relación persoal e profesional. En 1936 decidiron cambiar os seus nomes.

A parella adícouse á fotografía. En agosto de 1936 viaxaron a Barcelona, pouco despois do levantamento militar, e cubriron a Guerra Civil fotografando os mesmas situacións e lugares. Durante moito tempo as fotos dos dous se publicaron e venderon baixo a sinatura común de ‘Capa’. A partir de 1937 fixo reportaxes pola súa conta e o sinatura pasou a ser ‘Capa & Taro’, ata chegar a ser só ‘Taro’.

Fotografou os cambios que se produciron na sociedade barcelonesa durante a guerra, os milicianos, os nenos xogando entre as barricadas, as milicianas adestrándose na praia (foto de abaixo); os campesiños preto da fronte de Aragón; a fuxida da poboación no sur; o asedio de Madrid e a vida nas trincheiras; a batalla de Guadalajara (na foto da dereita); as vítimas da guerra nun hospital de Valencia e os orfos de Madrid; e os combates na ofensiva de Brunete onde atopou a morte aos 27 anos o 1 de agosto de 1937.

A súa carreira como fotógrafa só durou un ano e quedou ensombrecida pola figura da súa parella persoal e profesional: o gran reporteiro Robert Capa. O feito de fose unha muller atractiva (en todas partes de resaltaba que era unha “pequena e fermosa muller”) e as circunstancias da súa morte (a primeira reporteira morta en primeira liña de fogo) contribuíron a resaltas o anecdótico fronte ao valor da súa obra. Despois da II Guerra Mundial moitas das súas fotos foron atribuídas a Capa, ou esquecidas.

As súas fotos foron cada vez máis arriscadas, ‘desde dentro, como dicía Capa. O perigo que corría debíase ao desexo de reporteira de conseguir as mellores e máis ousadas imaxes, pero tamén era a mostra da súa militancia antifascista, sentindo a loita da República como propia. As súas fotos son un manifesto, unha toma de posición. Como di o autor da súa biografía titulada La sombra de una fotógrafa, François Maspero “...todo nela é política. A súa vida, o seu comportamento, as súas fotos. Política no sentido máis amplo e máis xusto, que é sentirse concernida polo seu tempo. De vivirse como suxeito e non só como obxecto. Suxeito da Historia e suxeito da súa propia historia”.

A súa figura é un exemplo de como a historia das mulleres ten sido ocultada. O único que importaba de Gera era que vivira e traballara cun home famoso, o seu atractivo físico e a traxedia da súa morte.

Homenaxe aos carrilanos portugueses asasinados polo fascismo en 1936 (Campobecerros, 23/06/12)

La buena nueva, de Helena Taberna

La Buena Nueva é a película que vimos recentemente na clase de Historia de España para introducir a Guerra Civil. Conta a historia dun cura bo, un cura que cre no que predica e que se pon do lado das vítimas cando se produce o Golpe de Estado franquista. O filme está baseado nos diarios do sacerdote Marino Ayerra, que relatan o que viviu na súa parroquia navarra da Alsasua durante a Guerra Civil, cando os falanxistas e os carlistas de apoderaron da vila e desencadearon toda a súa furia fascista contra os republicanos de todas as ideoloxías e as súas familias. Ao contrario do que ocorreu coa Igrexa católica e os seus curas en toda España, Marino intenta protexer aos perseguidos e axudar ás súas mulleres, e mesmo escribe un diario para que non se esqueza o que pasou.

Partindo desta historia real, a directora, Helena Taberna, engádelle outras historias de ficción, como a relación entre o cura e a mestra, que lle aportan unha maior credibilidade cinematográfica. As interpretacións son moi boas, tanto a de Unax Ugalde (o cura), premio na Seminci de Valladolid, e a de Bárbara Goenaga (a mestra), coma a dos actores secundarios, Willy Toledo (o médico asasinado) ou Maribel Salas (a nai dos Sánchez). Todos os personaxes son auténticos, cribles, encaixando perfectamente no que representan. De cada un deles podemos, sen demasiado esforzo, imaxinar a súa personalidade, o seu carácter. Outro aspecto destacable é a ambientación. Gran parte da película discorre en espazos abertos, en fermosas paisaxes e localizacións reais de Guipúscoa e o norte de Navarra.

Non é só unha película que conta unha historia interesante, senón tamén unha película entretida, vigorosa, que nos permite visualizar e comprender que pasou en moitos pobos de España cando triunfou o Alzamento, a Santa Cruzada. O que pasou en Galicia seguro que non se arreda moito do que vemos no filme. Non se trata de bos e malos, senón de medos, atavismos (carlismo), amor, maldade, ansias de poder, fanatismo e dignidade. No medio do horror, do temor a perder a propia vida, hai persoas que manteñen posturas éticas, humanas.

A Igrexa católica española de hoxe segue sen renegar da Cruzada, da Igrexa que mandou aos seus seminaristas á fronte de guerra a matar, da Igrexa cínica e perversa que representan os superiores dos curas protagonistas das dúas películas. Non só non pediu perdón polo seu activismo criminal ao lado dos fascistas durante a Guerra Civil e o franquismo, senón que aínda segue opoñéndose ao recoñecemento das vítimas que ela mesma provocou en contra dos principios que predica. Non, a Igrexa non era, nin é, a do cura de Alsasua. Por iso, e por outras moitas razóns morais, é necesario seguir realizando películas coma estas, que contribúen á honrar aos represaliados e ao coñecemento histórico. Estou de acordo con Helena Taberna cando di: “No hemos tenido sensibilidad suficiente con las víctimas de esta guerra. Para lo que fue aun no se han hecho suficientes películas buenas”.