A II Guerra Mundial en 100 películas

http://www.jotdown.es/2014/03/la-segunda-guerra-mundial-paso-a-paso-en-cien-peliculas/

Videodrome - A igual trabajo... - 08/03/15 06 mar 2015

En 1968 había 55 mil hombres trabajando en la planta de Ford de Dagenham, en Londres…y 187 mujeres. Éstas trabajaban en un taller apartado del resto, cosiendo las tapicerías de los vehículos… Las condiciones son muy duras: una nave industrial con las paredes desconchadas; goteras en el techo; calor sofocante o frío terrorífico, según la estación; iluminación de tubos fluorescentes difícilmente adecuada para coser…
Estas 187 mujeres, además, no eran consideradas trabajadoras especializadas, aunque lo eran, y cobraban un 18% menos que los hombres menos especializados. Se declararon en huelga pidiendo su adecuación a la categoría de especializadas y cobrar lo mismo que los hombres por el mismo trabajo
PAGO JUSTO (Made in Dagenham. BBC-2010) de Nigel Cole
George Fenton: BSO MY NAME IS JOE
The Kinks: Days
Lemon Pipers: Green Tambourine
Shostakovich: Sinf. nº 11 y nº 12 (Orq. Sinf. Londres. V.Ashkenazy)
Small Faces: All Or Nothing
The Mindbenders: A Groovy Kind Of Love
Jimmy Cliff: You Can Get It If You Really Want

A igual trabajo...

Los falsificadores, de Stefan Ruzowitzky

Do antigo Caladiños

Los Falsificadores levou o Óscar á mellor película de fala non inglesa do ano 2007. A película vese con facilidade e está moi ben feita. A súa orixinalidade débese a que trata un tema pouco coñecido, pero real: a formación dun grupo de xudeus falsificadores de diñeiro dentro dun campo de concentración, coa finalidade de financiar a guerra e facer crebar o sistema financeiro dos inimigos. Ese grupo gozaba de privilexios impensables para o resto dos xudeus confinados. Estaban ben alimentados e vivían en barracóns cunhas condicións aceptables.

O motor da historia é o conflito ético que se lles presenta, xa que ademais de vivir mellor cos outros presos, a súa labor pode facer que os seus verdugos poidan gañar a guerra. O drama persoal e colectivo é o máis interesante da historia, aínda que non está tratado con moita profundidade. Ao final triunfa o desexo de sobrevivir e só un dos presos boicotea, sen éxito, a produción de dólares falsos.

A visión do filme pode suscitar nos espectadores unha serie de preguntas morais: ata onde estariamos dispostos a chegar para poder sobrevivir, aínda que só sexa un día máis?, ata onde chega a nosa lealdade cara a nosa comunidade?, paga a pena sobrevivir a semellante horror?, cales son as diferencias entre as boas e as malas persoas en situacións límite?

É outra das moitas películas que todos os anos se fan sobre o nazismo e o holocausto xudeu. Está ben, é necesario, que se recorde esa monstruosidade, sobre todo si así evitamos repetila, pero hai que ter en conta tamén outros xenocidios da Historia, mesmo ás outras vítimas da tolemia nazi, como os xitanos ou os homosexuais. Non teñen a mesma consideración todas as vítimas e se percibimos aos xudeus como as vítimas por antonomasia débese ao poderío económico e político dese pobo que creou unha maquinaria moi potente ao servizo da súa memoria histórica, da shoah, ocultando ás outras vítimas e, tamén, xustificando, cos seus padecementos pasados, accións represivas e violentas tan inmorais como as que eles sufriron, e das que hoxe é responsable o Estado de Israel sobre os palestinos. De ningunha maneira pretendo minusvalorar o Holocausto xudeu, pero é un deber moral dignificar a todas as vítimas do pasado e do presente. Todas merecen o noso recoñecemento e a nosa solidariedade, máis alá do poder dos medios.

A película non aporta gran cousa ao coñecemento do Holocausto e remata cun ‘final feliz’ absurdo, pero é recomendable, tanto polo tema como pola forma de abordalo. Ten ademais o mérito de ser unha coprodución entre Austria e Alemaña, amosando a capacidade deses países para asumir criticamente o seu infame pasado.

Videodrome - ¿Civilización? - 30/11/14

Abro los ojos y veo una tierra joven y maravillosa, dura y fuerte, en la que hemos bailado y efectuado nuestros ritos durante miles de años para dar las gracias al gran espíritu por ella... Al amanecer del 29 de noviembre de 1864, los 700 hombres del 1º de Caballería de Colorado, con apoyo de artillería, atacan y arrasan un poblado Cheyenne y Arapahoe en Sand Creek. El jefe Black Kettle enarboló la bandera de EE.UU. y una bandera blanca. No había guerreros en el poblado, sólo ancianos, mujeres y niños… Un Cheyenne llamado Pequeño Oso, relató que al regresar al poblado vio horrorizado cadáveres mutilados de mujeres y niños, cabezas seccionadas sin la cabellera, pechos de mujer colgados de estacas, mujeres embarazadas abiertas en canal y una anciana andando sin rumbo, sin su cuero cabelludo y empapada en sangre gritando sin expulsar sonido alguno… En 1970, Ralph Nelson dirige SOLDIER BLUE (Soldado azul), donde se dramatiza la masacre de cheyennes y arapahoes en Sand Creek… Con música de: Alfred Newman: Tema de HOW THE WEST WAS WON Elmer Bernstein: Tema de LOS COMANCHEROS Roy Budd: BSO SOLDIER BLUE Ry Cooder: Goose and Lucky, Sunny’s Tune, Southern Comfort, Houston in Two Seconds y Swamp Walk. Gabriel Fauré: Réquiem (In Paradisum) Buffy Saint-Marie: Soldier Blue, Universal Soldier, Up Where We Belong, Cripple Creek, Darling Don’t Cry y Now That The Buffalo’s Gone.

¿Civilización?

Barrio, de Fernando León de Aranoa

Este filme é un habitual nas miñas aulas, e sempre funciona ben co alumnado. Os protagonistas son tres adolescentes da súa idade e, claro, iso sempre esperta a súa curiosidade. Pero creo que sobre todo engancha pola súa calidade e pola capacidade do director para plasmar unha realidade moi dura sen caer no melodrama. A ironía e a credibilidade son os principais motivos polos que esta película nos gusta a todos, aínda que, como no meu caso, a teñamos visto moitas veces.

Aquí tedes a ficha, un cuestionario para o alumnado, opinións do director e algunhas críticas deste filme que, a pesar de rodarse no ano 1998, amósanos situacións e personaxes atemporais, que seguro espertan emocións e reflexións sobre a propia personalidade e actitude dos espectadores. Entretén e fainos pensar.

  Barrio.doc by eladioanxo

The Immigrant (1917), de Charles Chaplin

EN UN MUNDO LIBRE: MERCADORÍA HUMANA

Do antigo Caladiños

A película de Ken Loach do ano 2008 segue o modelo do resto da súa filmografía, cine de denuncia social onde os protagonistas son os perdedores da Historia, as persoas marxinadas dos beneficios do actual modelo capitalista baseado no consumismo máis insubstancial. As súas películas parecen documentais polo realismo e a ausencia de panos quentes con que nos pon diante de realidades que forman parte do noso marabilloso mundo, e que preferimos non ver.

En un mundo libre trata da explotación laboral que sofren os inmigrantes en Londres, ‘o Terceiro Mundo no Primeiro’, onde máis que man de obra barata, son escravos ao servizo do consumidor. Unha situación que tamén existe preto de nós.

Angie, magnificamente interpretada por Kierston Wareing, é o motor da historia. Ela é unha traballadora despedida da empresa de traballo laboral, onde se ocupaba de traer mercancía humana desde Polonia, que decide crear a súa propia axencia de traballo temporal. Ela e a súa amiga Rose fan de intermediarias entre os empresarios sen escrúpulos, só preocupados de que os obreiros traballen por un salario de miseria e non protesten, e os inmigrantes dos países pobres que vagan por Londres en busca dun traballo con que manter a súa familia. Entre eles tamén hai diferenzas, os que non teñen papeis viven na máis absoluta miseria e teñen que aceptar calquera salario para poder traballar.

As dúas amigas tamén fan negocio co aluguer de apartamentos por horas aos inmigrantes, o que está pasando tamén aquí: xente que só ten ‘unha casa’ durante 12 horas ao día porque non pode pagar máis (na película Princesas, de Fernando León de Aranoa, moi recomendable tamén, reflíctese esa realidade). Cando Angie decide traballar con inmigrantes ilegais a súa amiga decide deixalo por medo ás consecuencias xurídicas, pero tamén porque aínda é capaz de marcarse uns límites de decencia. En realidade, Angie sabe que os beneficios compensan as posibles sancións impostas aos explotadores de persoas sen papeis, aos ‘negreiros’ do presente.

Angie, unha traballadora, non loita por cambiar o Sistema, senón que ela mesma se converte nunha peza máis na procura dun final ‘infeliz’. Aquí non hai heroes, só hai persoas que loitan por sobrevivir, unhas para poder comer e outras, como Angie (ou nós), para poder consumir.

A película non é redonda e en moitas ocasións pérdese (a relación co fillo e os pais está pillada con pinzas) ou simplifica de máis realidades complexas. Porén, ao igual que case que todas as películas de Loach, mantén un nivel cinematográfico máis que aceptable e, sobre todo, ten a enorme dignidade das causas xustas.

Paul Laverty, o guionista desta e doutras moitas películas de Ken Loach, nunha entrevista en El País opinaba o seguinte sobre o cine e o mundo no que vivimos: “... non existe o cine político. Ou, pola contra, todo o cine esconde unha mensaxe. As superproducións de Hollyvood son políticas, con protagonistas brancos, ricos, aos que o resto do mundo debe admirar e imitar”; “... en todo o mundo demos un salto atrás brutal nos dereitos sindicais e humanos, mesmo neste mal chamado Primeiro Mundo”; (para preparar o guión de En un mundo libre estivo en fábricas e almacéns de Gran Bretaña) “Os supermercados son unha marabilla de administración, comunicación, distribución... Produtos de todo o mundo a disposición dos seus clientes. Pero como chegaron ata alí? Estiven nas aforas dalgúns ás catro da mañá con inmigrantes agardando por un traballo... Esa man de obra, moitos sen papeis, manteñen a economía somerxida. (...) Xente que cobra 25 peniques (uns 30 céntimos) á hora”; “Onde están agora os logros da loita sindical? Os convenios, os salarios mínimos. Volvemos á Idade Media. E a economía incentiva ese sistema. Falei con labregos que pagaban unha merda a inmigrantes do Leste para recoller fresas en Gran Bretaña e amosáronme como non podían pagarlles máis sen ter perdas. Logo seguín as fresas ata os supermercados, fixeime no brutal aumento dos prezos e… quen se quedou cos beneficios?

Salvador Puig Antich

Salvador Puig Antich, un anarquista barcelonés, foi executado a garrote vil o 2 de marzo de 1974 ás 9,40 da mañá, acusado de matar a un policía, Francisco Anguas, en setembro de 1973, durante o tiroteo que levou a súa detención. Tiña 25 anos. O consello de guerra que o xulgou estivo cheo de irregularidades. Puig Antich era fillo dunha familia de clase media, o terceiro de seis irmáns. O seu pai foi militante de Acció Catalana e tivo que exiliarse a Francia. Cando volveu foi condenado a morte pero finalmente foi indultado. Pero como di a irmá de Salvador, Imma: ‘Na nosa casa respirábase o medo. Meu pai non quería que nos metéramos en política, por medo a que nos pasara algo. Pero eramos antifranquistas e queriamos facer algo contra o réxime’. Salvador empezou estudando nun colexio católico do que foi expulsado. Con dezaseis anos empezou a traballar e polas noites estudaba bacharelato. Licenciouse en Ciencias Económicas.

Tomou as armas contra o franquismo e nunha carta dirixida a seu irmán Quim, escrita na última noite da súa vida no cárcere modelo de Barcelona, dicía: ‘Eu rachei con todo e acepto as miñas responsabilidades. Sangue que se derramará, pero non inutilmente’. Nos últimos anos do franquismo moitos mozos estudantes elixiron a clandestinidade para loitar contra a ditadura. Salvador militou no MIL (Movimiento Ibérico de Liberación) anarquista, partidario da loita armada, e participou en atracos a bancos para dotarse de fondos (‘expropiacións’ lle chamaban eles) para crear unha editorial de publicacións de loita obreira e axudar aos grupos radicais do movemento obreiro. Nunca atentaron contra as persoas nin puxeron bombas.

A sentencia a morte foi ditada por un xurado militar e executada despois de doce horas de sufrimento e angustia agardando un indulto que nunca chegou a pesar das manifestacións que se organizaron en toda Europa. O 20 de decembro de 1973 ETA matou a Carrero Blanco e Salvador comentou: ‘hoxe ETA matoume’. Para moitos a súa condena a morte, xunto ao delincuente común Georg Wenzel en Tarragona, para quitarlle transcendencia política, foi a fría vinganza do réxime fascista, desapiadado ata o final. O ministro Pío Cabanillas dixo sobre a súa execución: ‘foi un acto de xustiza’.

Os partidos clandestinos da oposición non se mobilizaron para axudar a Salvador, quizais pola súa ideoloxía anarquista. Non era comunista, nin socialista, nin nacionalista. Só comezaron a moverse a mesma noite da súa morte, xa era demasiado tarde.

 ‘Pedín que me deixaran asistir a súa morte porque non quería que morrera rodeado de fillos de puta...' di a súa irmá Imma. Coa morte de Salvador e 'o ninguén' Georg usouse por última vez en España o brutal método do garrote vil que, por decisión do rei Fernando VII, substituíra á forca en 1828.

O director Manuel Huerga fixo a película Salvador, protagonizada por Daniel Brühl, sobre a loita política e os derradeiros días de Puig Antich. Para min é un bo filme, que reflicte con credibilidade a loita final contra o franquismo, e respectuosa coa persoa. De feito ten o aval das súas irmás. Sen embargo, para algúns grupos anarquistas actuais a película deforma e manipula a realidade. Creo que non, que simplemente reflicte unha visión distinta, e creo que o director e o seu equipo conseguiron os seus obxectivos: ‘É unha débeda que non temos só con el. Salvador encarna a loita e a resistencia, o idealismo. Quero homenaxear a todos os que tiveron a lucidez, o coraxe, a ilusión e a necesidade de cambiar o estado das cousas nunca época esquecida, pero non tan afastada. A transición e a democracia ensombreceron eses anos tan importantes de loita, na que universitarios e estudantes, mozos vitalistas, elixiron a clandestinidade. Todos eles merecen esta película e eu débome a min mesmo unha revisión de todo iso’.

A Igrexa franquista en dúas películas

Do antigo Caladiños

En pouco tempo téñense estreado dúas películas sobre a represión salvaxe dos vencedores na Guerra Civil e a complicidade indigna da Igrexa Católica na mesma. A primeira delas foi Los Girasoles Ciegos, de José Luis Cuerda, ambientada no Ourense da postguerra. Baseada en dous relatos do libro homónimo de Alberto Méndez, do que teño excelentes referencias, conta a historia dunha familia na que o pai vive agochado, coma un topo, na súa mesma casa, e a fuga da filla embarazada co seu noivo, tamén perseguido polas hordas franquistas. Sobre esta crúa realidade vai actuar un cura novo, acabado de chegado da fronte, que se namora e acosa a nai, desencadeando o desolador final.

A película non me gustou, a pesar de que o guión está asinado por dous grandes do cine español: o propio Cuerda e o gran Azcona (a súa obra póstuma). O relato da filla embarazada que foxe a Portugal semella un engadido alleo a trama central da familia, rodado cunha frialdade impropia dos feitos que conta. Na falta de empatía tamén inflúe a pouca capacidade expresiva dos actores que encarnan a eses personaxes (Irene Escolar e Martín Rivas). A falta de credibilidade esténdese tamén ao personaxe do cura (Raúl Arévalo) que carece dos rexistros necesarios para interpretar con autenticidade a hipocrisía e o cinismo dun cura fascista atormentado polo desexo carnal. Iso si, as grandes interpretacións de Maribel Verdú (a nai) e de Roger Princep (o fillo) manteñen a película nun nivel aceptable. En definitiva, unha película que non emociona, que non aproveita as posibilidades do argumento, pero necesaria polo que conta.

La Buena Nueva é a outra película que vin recentemente. Aquí se nos conta a historia dun cura bo, un cura cre no que predica e que se pon do lado das vítimas cando se produce o Golpe de Estado franquista. O filme está baseado nos diarios do sacerdote Marino Ayerra, onde conta o que viviu na súa parroquia da Alsasua durante a Guerra Civil, cando os falanxistas e os carlistas de apoderan da vila e desencadean toda a súa furia fascista contra os republicanos e as súas familias. Ao contrario do que ocorreu coa Igrexa católica e os seus curas en toda España, Marino intenta protexer aos perseguidos e axudar ás súas mulleres, e mesmo escribe un diario para que non se esqueza o que pasou.

Partindo desta historia real, a directora, Helena Taberna, engádelle outras historia de ficción, como a relación entre o cura e a mestra, que lle aportan unha maior credibilidade cinematográfica. As interpretacións son moi boas, tanto a de Unax Ugalde (o cura), premio na Seminci de Valladolid, e a de Bárbara Goenaga (a mestra), coma a dos actores secundarios, Willy Toledo (o médico asasinado) ou Maribel Salas (a nai dos Sánchez). Todos os personaxes son auténticos, cribles, encaixando perfectamente co que representan. De cada un deles podemos, sen demasiado esforzo, imaxinar a súa personalidade, o seu carácter. Outro aspecto destacable é a ambientación. Gran parte da película discorre en espazos abertos, en fermosas paisaxes e localizacións reais de Guipúscoa e o Norte de Navarra.

Non é só unha película que conta unha historia interesante, senón tamén unha película entretida, vigorosa, que nos permite visualizar e comprender que pasou en moitos pobos de España cando triunfou o Alzamento, a Santa Cruzada. O que pasou en Galicia seguro que non se arreda moito do que vemos no filme. Non se trata de bos e malos, senón de medos, atavismos (carlismo), amor, maldade, ansias de poder, fanatismo e dignidade. No medio do horror, do temor a perder a propia vida, hai persoas que manteñen posturas éticas, humanas.

A Igrexa católica española de hoxe segue sen renegar da Cruzada, da Igrexa que mandou aos seus seminaristas á fronte de guerra a matar, da Igrexa cínica e perversa que representan os superiores dos curas protagonistas das dúas películas. Non só non pediu perdón polo seu activismo criminal ao lado dos fascistas durante a Guerra Civil e o franquismo, senón que aínda segue opoñéndose ao recoñecemento das vítimas que ela mesma provocou en contra dos principios que predica. Non, a Igrexa non era, nin é, a do cura de Alsasua. Por iso, e por outras moitas razóns morais, é necesario seguir realizando películas coma estas, que contribúen á honrar aos represaliados e ao coñecemento histórico. Estou de acordo con Helena Taberna cando di: “No hemos tenido sensibilidad suficiente con las víctimas de esta guerra. Para lo que fue aun no se han hecho suficientes películas buenas”.

La noche más oscura

A película de Kathryn Bigelow é moi boa, funciona coma un reloxo, con escenas curtas, perfectamente filmadas, e engarzadas con precisión. As dúas horas e media do filme pásanse moi rápido, a pesar de que xa coñecemos o final. Un final centrado no asalto á casa onde vivía o gran demo, Bin Laden, e que para min é do mellor que teño visto en cine de acción.

Tanto nesta coma na oscarizada ‘En tierra hostil’, a directora amosa ser unha mestra do cine bélico. Un cine que non pode ser máis que violento, e no que os personaxes son só monicreques ao servizo dunha causa, dunha obsesión coma neste caso. Non teñen pasado, non cuestionan o seu papel no merdento teatro da guerra, só cumpren unha misión.

É así como se non presenta a caza do home nesta extraordinaria e entretida película. Sen preguntas. Unha axente da CIA protagoniza durante dez anos a procura de información, e nesa busca do fuxitivo (como nunha película de vaqueiros) todo vale. É aquí, no uso probado da tortura nos cárceres secretos da CIA (ou en Guantánamo) onde se centra a controversia.

Para algúns a película non se compromete, só intenta ser fiel aos feitos, e que cada un pense o que queira. Para outros, entre os que me inclúo, a directora toma claramente partido. A suposta neutralidade agocha unha xustificación da tortura como método para acadar a información que conduce ao final ‘feliz’. Sen ela non tería sido posible atrapar ao malo. Nas escenas dos atentados terroristas sentimos, como non pode ser doutra maneira, rexeitamento, noxo. Porén, cando se nos mostra a tortura, o punto de vista é outro, con jihadistas deshumanizados e axentes secretos que actúan cunha rutina case burocrática, mesmo parecen simpáticos. Bin Laden e os seus fanáticos seguidores está claro que son uns fillos de puta, pero… tamén consideramos uns fillos de puta aos da CIA? Se nos centramos só na película, evidentemente non.

Non existe a obxectividade en ningunha interpretación dun feito pasado ou presente. Cando se escolle un punto de vista ou outro estase tomando partido. Non facerse preguntas sobre a guerra de Iraq ou Afganistán, non cuestionarse a impunidade do exército e dos servizos secretos de EE UU en Paquistán, non explicar as orixes do conflito, non establecer ningún límite legal ou moral na actuación dos personaxes, só pode interpretarse como unha xustificación do narrado, amoral.

É na suposta neutralidade onde radica a gran trampa, gran perigo deste tipo de propaganda bélica. O inimigo encarna ao MAL e hai que extirpalo da Terra, as únicas vítimas son as nosas, as do lado do BEN. Non hai matices, non hai profundidade. Dos indios do oeste aos islamitas, a mensaxe, a historia, repítese. O fin xustifica os medios, aínda que ese fin non sirva para nada máis que para mostrar quen manda aquí.

Non é unha película de Rambo, senón unha perfecta construción cinematográfica feita para presentarnos unha realidade noxenta como simple entretemento. Paga a pena vela, pero que non nos enganen, detrás da ‘noite máis escura’ hai moita merda, aínda que non cheire.