Sansamba, de Isabel Franc e Susanna Martín

Un día llamaron a la puerta de mi casa, al otro lado había un negro con una bicicleta

Así comeza Sansamba, unha novela gráfica que conta unha historia necesaria con sinceridade e tenrura. Unha amizade real, entrañable, entre a escritora Alicia, unha burguesa progre de Barcelona, e Baala, un mozo senegalés, que se busca a vida no Maresme.

Todo comeza cando o rapaz chegado de Senegal nas dramáticas e vergonzosas condicións habituais, que tamén nos relata no cómic, timbra na casa de Alicia para pedir traballo. A partir de aquí iníciase un camiño de coñecemento e recoñecemento mutuo, no que ambos saltan por riba dos prexuízos asumidos pola súa tradición e formación, e son quen de respectarse e quererse, de alegrarse a vida mutuamente. Alicia atopa o estímulo que necesitaba para superar a rutina e a decadencia física, o devalar plano cara un final que semella próximo. Baala ten en Isabel o apoio que necesitaba para ir gañándose a vida no entorno hostil no que vive e poder mandar diñeiro a súa familia. Arredor destes dous personaxes xorden outros, as amigas de Isabel e a familia de Baala, que enriquecen a historia principal, ofrecéndonos un achegamento a realidades distintas, non necesariamente alleas ao noso entorno.

Non me gustou moito o debuxo, pero o argumento é tan bonito que calquera crítica que se poida facer sería inxusta ante a calidade da narración, os valores que transmite e o optimismo respecto da especie humana que sentimos ao rematar a lectura. Encántame o ton, fuxindo de todo tipo de maniqueísmo ou buenismo, sen ocultar os prexuízos que todos temos e a crítica (tamén a autocrítica), ensamblando a culminación dunha amizade por medio de pequenos detalles, da tolerancia, do cariño e da confianza. Como calquera outra amizade verdadeira.

Claro, o punto de vista é o de Alicia, non o de Baala, pero ese pode ser, debería ser, tamén o noso punto de vista. Aí están os nosos prexuízos de brancos de clase media, receosos co diferente, pero capaces de superalos, porque temos a capacidade de diferenciar o ben do mal, de non caer na compracencia e o auto engano, de ser boas persoas e tratar aos demais como nos gustaría que nos tratasen a nós.

Unha lectura máis que recomendable que ademais conta cunha unidade didáctica magnífica, ideal para traballar nas aulas a problemática da inmigración, pero tamén de como enfrontarnos ao mundo, aos demais, desde unha postura ética. A única ferramenta sólida para vivir mellor, con nós mesmos e cos outros.

Unidade didáctica

O xogo tráxico no muro da vergonza

The Immigrant (1917), de Charles Chaplin

Catálogo de prexuízos sobre a inmigración

Catálogo de prejuicios sobre la inmigración from ODS de Sevilla on Vimeo.

Como hemos cambiado: Emigración

CÓMO HEMOS CAMBIADO. EMIGRACIÓN from glo42 on Vimeo.

Vergonza na Isla de Tierra

Resulta case imposible que unha noticia chame a nosa atención na morea de sucesos e (des)información que recolle a prensa. E máis se falamos de inmigrantes africanos. Desde 1988 téñense contabilizado máis de 20.000 mortos no intento de entrar en España. As vítimas reais seguro que son moitas máis. Pateras, caiucos, 'asaltos' aos muros da vergonza de Ceuta e Melilla, 'sen papeis', forman parte xa da rutina asumida polos espectadores do telexornal, sen ter provocado máis que unha fugaz compaixón nas nosas conciencias. Só unha minoría organizada en ONGs ten reaccionado con dignidade (con humanidade) ante unha política centrada no peche das fronteiras e na represión. A maioría xustifica (ou pecha os ollos) ante a barbarie 'civilizada'. Man de obra barata si, pero con moderación.

Hoxe, que o paraíso capitalista europeo se cambalea, segue o drama. A noticia que motivou este artigo foi a expulsión dos inmigrantes que chegaran á Isla de Tierra. Unha máis, pero que é paradigmática de como se ten afrontado a migración africana. E tamén, despois de Perejil e a súa particularmente ridícula guerriña do 2002, descóbrenos o absurdo vestixio do colonialismo polo que os patriotas están dispostos a matar. Como ese panedo con bandeira, pero sen cabras, que o único bonito que ten é o nome, a 100 metros da costa marroquí, escenario dunha triste comedia entre os gobernos de España e Marrocos. Unha vez máis, as persoas inocentes, desesperadas, chegadas do Sur, foron as vítimas do estúpido xogo patrioteiro.

As autoridades marroquís usan aos inmigrantes, aos que maltratan acotío, para crearlle problemas ao goberno español nas chamadas prazas de soberanía, que reclama. Deixaron que os inmigrantes chegaran ao illote; o goberno español, que se considera democrático (e católico?) non só nunca considerou axudar nin acoller aos inmigrantes, senón que incumpriu as súas propias leis, negociando con Marrocos (algo lle darían), apresando aos inmigrantes-inimigos e entregándoos á policía marroquí, que os abandona no deserto. Para o goberno español todo o operativo 'foi un éxito'. Como se pode ser tan indecente!

Só queda o esquecemento, ata a próxima traxedia. Semella inxenuo, pero é imprescindible lembrar que son seres humanos, que todos temos os mesmos dereitos, que estas actuacións condenan á morte e a grandes sufrimentos a aqueles que só buscan sobrevivir. Poñámonos no seu lugar. Ou só somos uns vulgares turistas na Terra?

El viaje de Said, de Coke Rioboo

Acabo de ver esta curta no programa 'Somos cortos' da 2, e encantoume pola ironía (cruel) e orixinalidade coa que trata o tema da inmigración. Música e humor para reflectir unha realidade patética na que nós tamén temos un papel. Foi Goya á Mellor Curtametraxe de Animación no 2007. Meréceo.

Proposta de traballo na aula.

Fotografías de Lewis Hine

Lewis W. Hine (1874-1940) deixou o seu traballo de profesor para denunciar as desigualdades sociais por medio da fotografía. As súas imaxes son fermosas, pero sobre todo póñennos diante da dureza da vida para nenos, inmigrantes e traballadores nunha época de forte crecemento económico, pero non para todos. Pensaba que as súas fotos servirían para 'corrixir erros'.

Fíxose coñecido polas fotografías dos inmigrantes que chegaban á illa de Ellis, en Nova Iork. Recolleu a chegadas dos inmigrantes pero tamén as súas pésimas condicións de vida e de traballo.

En 1906 comezou a fotografar para o National Child Labor Committee (Comité Nacional do Traballo Infantil), captando imaxes de nenos e nenas traballadores nas fábricas, nas minas, nas rúas. Estas imaxes conseguiron que se endureceran as leis protectoras do traballo infantil.

Durante a Primeira Guerra Mundial traballou para a Cruz Vermella e plasmou as condicións de vida dos civís franceses e belgas. Viaxou tamén aos Balcáns onde realizou un traballo sobre nenos.

Nos anos 20 realizou unha serie de fotografías chamadas work portraits (retratos de traballos), nos que o home e a máquina se confunden nun fascinante ensamblaxe ao servizo da produción. Entre elas destacan as realizadas durante a construción do Empire State Building en 1930-31. A deshumanización do traballo, que tan ben reflectiu Chaplin en Tempos Modernos, queda aquí patente, aínda que Hine é quen de preservar sempre a dignidade das persoas ás que fotografía, sen un ápice de morbo.

Open publication - Free publishing - More fotografias

Poderían facerse hoxe reportaxes similares?

Morreu na miseria

Camino a Guantánamo, Unidade Didáctica

Camiño a Guantánamo UD

Todos somos emigrantes

Open publication - Free publishing - More xeografia

Amerrika, de Cherien Dabis

Amerrika foi unha das poucas películas que tiven a sorte de ver no espléndido festival de Cineuropa. Todos os que amamos o cine en versión orixinal e sen 'palomitas' agardamos con expectación a longa e sempre atractiva programación que nos ofrecen no mes de novembro en Santiago.

Amerrika é unha película sinxela, chea de humanidade, na que a través da vida cotiá dunha nai e seu fillo sentimos o difícil e inxusta que pode ser a vida para algunhas persoas. Eles só queren vivir tranquilos e libres, pero o entorno, primeiro en Palestina e despois en Estados Unidos, non os deixa. É tamén unha película de mulleres, de mulleres que non se renden, fortes, que loitan ata a extenuación para sacar adiante aos seus, sen perder a capacidade de rir, de vivir. Todo o reparto está xenial, xogando un papel fundamental na credibilidade da historia, pero as dúas grandes actrices que interpretan ás irmás protagonistas achéganse á perfección no seu traballo: Nisreen Faour e Hiam Abbass, a excelente protagonista do soberbio filme Los limoneros.

A dirección e o guión e doutra muller, Cherien Dabis. Ela baseouse na súa propia experiencia como inmigrante de segunda xeración en Estados Unidos para escribir esta película. Así o conta ela mesma: "como a maior parte dos inmigrantes, a miña familia chegou a EE UU esperando acadar o sono americano. Pero o que atopou foi algo totalmente diferente. É precisamente esta loita dos inmigrantes a que me empurrou a escribir Amerrika".

Muna, abandonada polo seu marido, vive co seu fillo adolescente na Palestina oprimida polo exército israelí, obrigados a sufrir a diario a humillación dos checkpoints. A esperanza dun futuro mellor ábrese para eles cando Muna consegue permiso de residencia en Estados Unidos, onde se instalan na casa da súa irmá e a súa familia. O muro que os oprimía en Palestina transfórmase agora nos prexuízos que a sociedade de Estados Unidos ten cara os árabes, acrecentados polo 11-S e a invasión de Iraq no 2003. A marxinación que sofren no 'democrático' occidente lévaos a botar de menos a súa mala vida en Palestina. Pero Muna loita sen escusas para conseguir saír adiante, sen que a agresividade irracional que sofren a derrote.

Unha película máis que recomendable para os que gustan das historias cotiás, humanas, sen artificios e sen dramatismos (a película está chea de humor, tan necesario para sobrevivir nun medio hostil), para os que teñen os ollos abertos á realidade doutros lugares, doutras xentes. Un filme para cabrearse co noso 'marabilloso' mundo, pero tamén para sorrir cos bos sentimentos de moitas persoas (entrañable o final da película). Mulleres, Palestina, inmigración, consumismo, racismo... e ganas de vivir.