Charla de Montse Fajardo no Losada

A charla de Montse Fajardo Pérez sabía que ía ser interesante pola súa propia temática, pero superou as miñas expectativas. Tanto na sesión de Bacharelato, como na de 4º da ESO, creouse ese ambiente especial no que todos están calados, escoitanto con atención, sen mirar o reloxo nin enredar co do lado. E disto o mérito é da propia Montse, capaz de transmitir estas historias duras e necesarias con paixón e cariño. Moitas grazas, tamén pola xenerosa achega de libros para a Biblioteca e o alumnado do Losada.Reproduzo abaixo algunhas das opinións do alumnado dun grupo de 2º de Bacharelato, e doutro de 4º da ESO. Creo que deixan claro que foi unha charla na que sentiron a dor das mulleres e, así, aprenderon a verdadeira natureza do franquismo. Como profesor, non podo estar máis satisfeito.

- Ao escoitar a charla tiven a sensación de que a ditadura foi máis dura e terrible do que nunca sospeitara.
- A charla foi moi boa, pero a min transmitiume sentimentos de tristeza, medo e compaixón por todas as mulleres no franquismo.
- Deume moita tristeza polas mulleres de antes, porque ademais entre elas estaban algunhas das nosas familiares.
- Contou unha realidade dura de forma directa e crúa.
- Amosa unha realidade que se descoñece.
- Foi xenial, os contidos moi interesantes e moi duros, pero narrados de xeito que, con poucos exemplos foi quen de amosar a realidade de moita xente naquel momento, dándolle voz aos que foron obrigados a calar.
- Estivo moi ben, explicou a realidade sufrida polas mulleres non hai moito tempo, e tamén a fortaleza que tiñan.
- Impactoume, para decatarnos da realidade e non esquecer.
- Moi interesante, con conceptos e momentos dos nosos antepasados que descoñeciamos.
- Contido moi duro, pero serviu para concienciarnos en que situación vivían as persoas con ideas contrarias ao franquismo.
- Centrouse nas formas de tortura que empregaban os franquistas coas mulleres, como a rapa do pelo ou as violacións.
- Moi necesaria e interesante, xa que é un tema do que fai falta que se informe e entere a xuventude, da realidade da muller no franquismo.
- Moi interesante, aprendín cousas que descoñecía e pareceume moi impactante.
- A historia relatada con proximidade impresiona e impacta moito máis que a lectura dun texto. Imprescindible.
- Moi completa, pero non se dixo nada que non se soubera, agás anécdotas concretas.
- Non estivo nada mal. Era un tema interesante, e aínda máis coas historias particulares. Nota: 7,75110

- Pareceume rápida, concisa e clara.
- Está ben que non censuren e se digan as cousas tal e como foron.
- Coñecer o caso das Marías, e de moitas outras mulleres que paga a pena recordar por todo o que tiveron que pasar. Unha especia de homenaxe, ben merecido.
- Gustoume moito, xa que está moi ben incluír as historias da xente que viviu e primeira persoa, e acompañalo coas imaxes das mesmas.
- Gustoume coñecer de onde provén a discriminación que hoxe sufrimos as mulleres. E, sobre todo, gustoume as diferenzas da represión entre homes e mulleres.
- Coñecer historias protagonizadas por mulleres pareceume ademais de interesante, moi importante. Alédome de que exista xente que loita por darlle voz ás silenciadas.
- Gustoume saber as experiencias desas mulleres. Pareceume terrorífico todo o que lles facían, pero interesante e importante.
- Creo que sempre está ben saber un pouco máis da nosa historia, que nunca morra a memoria e falar polos que calaron ou tiveron que calar. Por que eles non puideron defenderse, pero nós podemos recordalos como heroes, tanto a elas como a elas.
- Persoalmente gústame moito este tema, pero para a xente que non estivera enteirada destes feitos é moi importante esta charla. É moi importante saber o que ocorreu neses anos no noso país, o que sufriron os homes, pero tamén as mulleres.
- Está ben que haxa xente que desenterre cousas do pasado que son importantes. Na Historia sempre se lle dá máis mérito aos homes, e non se ten tanto en conta ás mulleres. Recuperar a memoria desas mulleres e contar a súa historia paréceme moi valente.
- Gustoume moito a charla xa que pouco se recorda a importancia das mulleres durante o franquismo e o sometidas que estaban. É importante mostrar o que ocorreu aos nosos antepasados e o sufrimento, sobre todo, de mulleres e nenos.

República e Guerra Civil. A construción da memoria

Conferencia de Miguel Anxo Murado. Ciclo «Pasados incómodos: guerra, memoria e historia», organizado por Histagra. Compostela, 7 de abril de 2014. Facultade de Xeografía e HIstoria, Universidade de Santiago de Compostela

Un traballador do século XX

Película documental baseada na autobiografía de Manuel Barros, "O rapas de aldea. Memorias dun traballador (1918-1976) (Fundación 10 de Marzo), realizada por Steve Sklair, patrocinada en 2009 pola Televisión de Galicia, que aínda non a emitíu. Estreada en Vigo o 18 de febreiro de 2014 por Carlos Barros, o fillo do protagonista.

Manuel Barros, traballador de Barreras en Vigo, animado polo seu fillo, durante catro anos, despois de xubilarse, escribiu a man, cun lapis e un galego de Coruxo, as súas memorias. Un relato persoa do s. XX no Vigo en proceso de industrialización, onde o movemento obreiro foi acadando cada vez máis importancia. Manuel era obreiro, comunista e estaba afiliado a CC OO.

)

Homenaxe aos carrilanos portugueses asasinados polo fascismo en 1936 (Campobecerros, 23/06/12)

Patrimonio e memoria

El respeto a los muertos

Ignacio Escolar @ 6:06 am

Pedro María Martínez, 27 años. Francisco Aznar, 17 años. Romual Barroso, 19 años. José Castillo, 32 años. Bienvenido Pereda, 30 años. Murieron el 3 de marzo de 1976 en Vitoria, cuando la policía disolvió a tiros una asamblea de trabajadores en huelga que se celebraba en una iglesia. Fraga era ministro de Gobernación, el máximo responsable político de la policía que abrió fuego. La calle era suya, de palabra y de facto. Ninguno de estos crímenes fue jamás juzgado.

Enrique Ruano, 21 años. Fue un estudiante de derecho asesinado en 1969 por la Brigada Político Social, la policía política de la dictadura. ¿Su delito? Repartir pasquines antifranquistas. Según la versión del régimen, Ruano se suicidó lanzándose por una ventana. Según quedó claro hace unos años, Ruano fue torturado durante cuatro días y después ejecutado de un disparo; de su cadáver se serró el hueso de la clavícula para esconder el agujero de una bala. Fue Fraga, ministro de Información, quien se ocupó de filtrar al ABC una carta de la víctima que lo presentaba como un suicida. Fue también el mismo Fraga quien llamó al padre de Ruano para recordarle que tenía otra hija, para amenazarle, para decirle que se callara.

Julián Grimau, 52 años. Fue un líder comunista fusilado en 1963, después de varios días de torturas –según la versión oficial, también se había lanzado por la ventana–. Fraga participó en el Consejo de Ministros que condenó a “ese caballerete”, como lo despreció en rueda de prensa el entonces ministro de la propaganda de Franco, que hizo todo lo posible para impedir el indulto que pedían otros políticos de la dictadura.

Manuel Fraga Iribarne, 89 años. Murió este domingo en la cama. Además de estas sombras, Fraga también tuvo sus luces, como habrán oído o leído ya en un sinfín de obituarios que suelen olvidar estos otros nombres, estos otros muertos que también conviene recordar.

Descanse (descansen) en paz.

"Os seus ollos vían como nunca", homenaxe a Isaac Díaz Pardo

Mestres vítimas do franquismo

A derradeira lección do mestre, Castelao

Os mestres da II República, tiveran ou non unha militancia política, foron os funcionarios máis reprimidos polos franquistas na Guerra Civil e na Ditadura. Entre eles atópase o mestre que dá nome ao noso Colexio: Aurelio Marcelino Rey García. Podédolo consultar no blog Memoria de Cuntis. 

Coa chegada da República houbo unha verdadeira revolución no Ensino. Os partidos e sindicatos de esquerda fixeron unha aposta decidida polo impulso do ensino público, considerado unha ferramenta imprescindible na transformación dunha sociedade inculta e ancorada no pasado. Desenvolvéronse programas rigorosos e progresistas de formación dos mestres, que fixeron deles unha das xeracións mellor preparadas de docentes. A escola republicana foi diversa, pero unida polo antifascismo. E os mestres pagárono moi caro.

Na Guerra Civil e na Ditadura depurouse a uns 60.000 mestres (La Depuración del Magisterio Nacional, Morente Varelo), expulsados ou sancionados. A sanción menos grave é que estiveran 18 meses sen cobrar. Na Universidade tamén houbo expulsados, sendo substituídos nos seus postos por afectos ao franquismo. Moitos outros foron fusilados, como o reflicten maxistralmente Castelao e o conto de Manuel Rivas e posterior filme A lingua das bolboretas.

Os ensinantes eran considerados responsables de terlle transmitido aos mozos as ideas republicanas e progresistas. Ademais, os fascistas pensaban que se non se acababa cos mestres republicanos, corría perigo a imposición da política nacional-católica. Había que aplicar un castigo exemplar a todos os intelectuais en xeral, que lles quitara as ganas de repetir a experiencia democrática. E conseguírono. O medo, o terror e a miseria, tamén moral, instaláronse nas escolas.

Durante a Guerra Civil, na zona controlada polos rebeldes franquistas, creáronse comisións provinciais, formadas por o director do instituto, un representante da asociación de pais (‘persona de probada moralidad católica’), un inspector e dous vogais de ‘solvencia moral y técnica’. Pedíaselles aos mestres que detallaran o que facían antes e despois do 18 de xullo, as súas simpatías políticas, a súa vida diaria e privada, e que delataran aos seus compañeiros. A súa defensa debía ir acompañada dos informes do alcalde, o cura e a guardia civil.

Algunhas das acusacións que aparecen nos expedientes provocan a risa: ‘Houbo denuncias privadas, de veciños, nas que se acusaba ao mestre de tocar o piano nun baile público, por exemplo’ (Morente). Tamén constan numerosas denuncias motivadas pola intención de colocar nas escolas a un familiar ou achegado. Nunha aldea de Lugo, o alcalde desfíxose do mestre, que non militaba na esquerda, porque no seu lugar quedaría mellor unha señorita católica, de familia decente, como Deus manda. O alcalde concluía o seu informe: ‘El hecho de que esta señora sea mi hija no es el motivo de la destitución del maestro’. Foi tal o alcance da represión que na Ditadura moitos curas e militares fixéronse cargo da educación (mala).

Pero o principal motivo de acusación era de índole relixiosa. Os mestres, moitos deles católicos, cumpriron as leis laicas da República e retiraron os crucifixos das aulas. Este foi o delito que condenou a moitos deles. Chegou a longa noite de medo e silencio, a loita diaria por sobrevivir ao terror.

Hilda Farfante, mestra, berrou na colocación dunha placa que recorda aos fusilados no cemiterio de Cangas de Narcea (Asturias) no 2001: “por ellos, por su injusta y terrible muerte, por su miedo, por su dolor, por su juventud truncada. Y por nosotros, los que nos quedamos sin ellos a merced de sus asesinos […] Y por las viudas que vivieron y murieron con la boca apretada para que no se les escapara este mismo grito nuestro”. Pois iso.

Información tirada de: http://www.elpais.com/articulo/educacion/Represion/maestros/Guerra/Civil/elpedupor/20030127elpepiedu_1/Tes

Xoán Xesús González

Naceu en Sevil, Cuntis, o 9 de novembro de 1895. En Cuntis traballou de peón nunha canteira. De familia de modestos campesiños tivo que traballar ao tempo que estudaba. Trasladouse a Santiago onde estudou Maxisterio e foi redactor dun xornal chamado “El compostelano”. Tamén formou parte do grupo de teatro da súa universidade.

Xoán Xesús exerceu durante un tempo como mestre pero pediu a excedencia para poder estudar dereito. Participou no movemento estudantil, chegando a ser vicepresidente da Asociación Profesional de Estudantes de Dereito, e entrou en contacto con outros estudantes galeguistas como Luís Seoane ou Ánxel Fole.

Agrarista convencido, participou en mitins agraristas e anticaciquís e publicou o folleto En pé campesiños. Nacionalista e socialista, colaborou do semanario A Nosa Terra e fundou o xornal El País Gallego (1927-1931). Dirixente da Agrupación Nacionalista Independente de Compostela deixou esta agrupación no momento que ela se integrou no Partido Galeguista xa que Xoán Xesús era tamén secretario da agrupación socialista local de Santiago, ademais rexentaba o seu propio bufete de avogados e mantiña con Arturo Cuadrado a librería Niké de carácter galeguista.

Descontento co PSOE, no que militaba, ante o feble impulso autonómico, en maio de 1931 fundou o Seminario de Estudos Socialistas que en agosto se converteu no partido político Unión Socialista Galega, na que se conxugaba socialismo e galeguismo. Tralo fracaso nas eleccións de 1933, o partido disólvese, integrándose en Izquierda Republicana. En xaneiro de 1934 fundou unha organización denominada Agrupación al Servicio de la Autonomía. En abril entraba na directiva de Izquierda Republicana e, tras unha serie de desacordos que acabaron na súa expulsión, fundou con varios amigos a Vanguardia de Izquierda Republicana.

Escribiu ensaio, teatro, novelas e poesía. En 1933 publicou Regionalismo, nacionalismo, separatismo na editorial Nós. Un aspecto interesante a destacar na figura deste ilustre da cultura galega é o da defensa da igualdade entre os sexos.

Ó estoupar a Guerra civil púxose o fronte dun grupo de cincuenta obreiros de Teo coñecido como O Terzo de Calo que se dirixiu cara a Compostela para defender a legalidade republicana chegando o 20 de xullo pola noite á cidade. Tras a ocupación da cidade polos militares ao día seguinte, Xoán Xesús estivo fuxido polos montes de Cuntis. Foi detido na Estrada, un día de feira onde acudira a unha cita. Trasladado á prisión de Santiago os sublevados fusilárono o 12 de setembro de 1936 , nas tapias do cemiterio de Boisaca en Santiago. A súa familia trasladou os seus restos ao cemiterio de Cequeril en 1941 onde repousaron nunha tumba anónima.

A asociación cultural O Fervedoiro ten levado a cabo unha serie de actos para recuperar a súa memoria. Os concellos de Cuntis e Santiago déronlle o seu nome a dúas rúas a petición da Asociación que tamén lle ten reclamado á Real Academia Galega que lle sexa adicado un Día das Letras. O Fervedoiro tamén elaborou unha exposición sobre a súa figura que xa se puido ver en distintas localidades.

Xoán Xesús González no blog Memoria de Cuntis

Mónica Campos (4ºA)

Muerte en el Valle

Muerte en el Valle (2005) é un documental que conta, paso a paso, como Christina María Hardt, residente en Nova Iork, investiga a morte do seu avó nunha aldea do Bierzo, El Valle, durante a posguerra española, en 1948. Ten que vencer o medo e o esquecemento da súa familia e dos veciños da aldea para conseguir reconstruír os acontecementos que levaron ao asasinato, mediante a aplicación da noxenta lei de fugas, do seu avó e un compañeiro. Na casa do seu avó acollíase a guerrilleiros antifranquistas e alguén os delatou. Quen foi? Por que? quen cometeu o crime? Na aldea moi poucos están dispostos a falar, prefiren esquecer. A bisavoa (que fala galego) sabe o que ocorreu, pero lévase o seu secreto á tumba.

Non é un filme de gran calidade, pero transmite autenticidade e paixón. Permítenos sentir a curiosidade, as dúbidas, a rabia de Christina, nun exercicio de empatía que non nos impide amosarnos en desacordo coa súa actitude. Pero, sobre todo, Muerte en el Valle é un documental máis que necesario aínda hoxe. Tanto anos despois da morte de Franco a xente segue tendo medo a falar, e isto non é de recibo nun réxime democrático. As vítimas da ditadura franquista, moitas delas enterradas en fosa comúns, tiradas, e os seus familiares, necesitan recoñecemento e xustiza.