O 14 de setembro de 1981 catorce heroes partían do porto de Ribeira cara
a foxa atlántica no Xurelo, un pequeño barco palangreiro. O seu obxectivo era
denunciar a existencia dun cemiterio radioactivo a 250 millas de Fisterra: "Vimos no nome de
Galicia e de todos os pobos que queren unha vida en paz. O Atlántico é unha
fonte de vida e riqueza. O Atlántico é un sinal de indentidade para Galicia e
para moitos outros pobos. O Atlántico debe ser símbolo de vida e non de morte".
Greenpeace tiña denunciado a existencia das verteduras radioactivas. Os
residuos das centrais nuclares de países como Bélxica, Holanda ou Alemaña
trasladábanse en grandes mercantes á denominada fosa atlántica, onde eran
lanzados ó mar no interior duns bidóns de 200 litros sen o coñecemento da
cidadanía. A alerta da organización ecoloxista foi recollida polo partido
nacionalista Esquerda Galega, que promoveu protestas en toda Galicia, ante a
indeferenza da maioría da poboación, mesmo das confrarías de pescadores. Cando
solicitaron un barco, só obtiveron resposta do patrón Ángel Vila, que xunto a
tres mariñeiros de confianza, puxo a disposición da causa o seu barco, O
Xurelo, símbolo da loita. "Vila é un tipo marabilloso, como o capitán que
viaxa ó corazón da escuridade de Conrad", destaca o escritor e xornalista
Manolo Rivas, que participou na primeira expedición.
Foi unha viaxe chea de dificultades, que aumentaron coa avaría do
barco de Greenpeace, o Sirius, que non puido acompañalos. A inestabilidade da
pequena nave naquel océano inmenso e as dificultades para chegar a unha zona da
que apenas se tiñan coordenadas imprecisas acompañou ós tripulantes durante
tres días. O 17 de setembro atoparon aos mercantes botando bidóns ao mar. Foron
acosados por unha fragata militar holandesa, que case os afunde, pero
conseguiron regresar á terra coas imaxes de como se tiraban os residuos, causando un gran impacto na opinión pública. No porto de Ribeira foron recibidos por unha
multitude.
Foi o espertar dunha conciencia ecoloxista, seguida por outra
expedición e da valente e arriscada actuación de Greenpeace, que conseguiu que
ano e medio despois se prohibisen as verteduras nucleares no mar. Pero aí
seguen 140.000 Tm de residuos nucleares a 4.000 metros de profundidade sen que
se coñeza o seu estado.
