O xenocidio dos pigmeos

Comezando a ler o último libro de Fontana, Por el bien del imperio, atopei unha referencia ao xenocidio dos pigmeos bambuti no Congo e quixen informarme sobre ese pobo, como moitos outros, esquecidos pola nosa Historia eurocéntrica.

Hoxe quedan só uns 250.000 pigmeos vivindo nas selvas ecuatoriais de África. A súa existencia corre perigo pola corta masiva de árbores para aproveitamento das empresas madeireiras que despois a venden nos países ricos. Na RD do Congo os pigmeos está sendo masacrados polos diferentes grupos armados que combaten polo control das riquezas naturais do territorio.

O Grupo Internacional polos Dereitos das Minorías (GDM) ten denunciado diante do Tribunal Penal Internacional (TPI) o xenocidio que están a sufrir os pigmeos bambuti nas selvas de Ituri e do Kivu a mans das tropas encabezadas polo ex vicepresidente congolés, Jean-Pierre Bemba. O informe contén testemuños de asasinatos en masa, actos de canibalismo, violacións sistemáticas e saqueo e destrución dos poboados de pigmeos. O director do GDM, Mark Lattimer, denunciou os crimes cometidos 'contra pobos pacíficos que nunca colleron as armas e son as vítimas silenciosas do conflito e da explotación dos recursos naturais'.

Entre os miles de congoleses desprazados pola guerra permanente da rexión, os pigmeos son especialmente vulnerables, pois son marxinados polos outros pobos indíxenas. Segundo ACNUR hai preto de 10.000 pigmeos bambuti vivindo en precario en campamentos de refuxiados na provincia do Kivu Norte, tras verse obrigados a fuxir da súa zona selvática de orixe. Este pobo semi nómade de cazadores-recolectores vese obrigado a sobrevivir nunhas condicións que poñen en perigo a súa cultura e a súa propia supervivencia. Son os grandes perdedores dunha guerra na que non teñen ningunha responsabilidade.

'A nosa vida aquí é de sufrimento', di Muhindo Mupepe. 'Temos que durmir directamente sobre as rochas volcánicas, e non recibimos ningún tipo de asistencia. Cando os nosos nenos caen enfermos, temos que ir a buscar plantas medicinais na selva'. Non teñen aloxamento, nin alimentos suficientes, nin atención sanitaria. Para sobrevivir traballan para os agricultores locais, un traballo extenuante e polo que reciben un salario mísero dun dólar ao día. Outros van recoller leña á selva, que despois venden. Esta é unha tarefa especialmente perigosa para as mulleres debido aos grupos armados que se moven polo territorio. 'Se temos sorte, só nos quitan a madeira', di María, referíndose ao perigo de ser violadas.

Este xenocidio esquecido ten os seus primeiros antecedentes na época colonias, a finais do século XIX e principios do XX, coa historia do pigmeo Ota Benga, secuestrado, escravizado, exhibido na Exposición Universal de Saint Louis en 1904, e pechado nunha gaiola xunto a un orangután no zoo de Nova Iork, despois de que os mercenarios do rei belga Leopoldo II mataran a súa muller e fillos.

O humor sempre é necesario

Historia dun refuxiado palestino

Vía Trafegando Ronseis

A proclamación do Estado de Israel en 1948 provocou o desaloxo de 531 localidades palestinas para instalar aos xudeus. Foi a al Nakba, o Desastre, para os palestinos. Máis de cincuenta anos despois, case cinco millóns de palestinos (os que tiveron que abandonar o seu fogar en 1948 ou na guerra de 1967) viven refuxiados ou desprazados, mentres seguen a reclamar o seu dereito ao retorno.

Ahmed Mahmud Abdullah é un deses refuxiados. Dirixe o colexio infantil da UNRWA en Jabalia, ao norte de Gaza. Neste vídeo cóntanos a súa historia, a súa vida.

Checkpoint, de Yoav Shamir

Na clase de Historia do Mundo Contemporáneo, para achegarnos ao conflito de Palestina, vimos o documental Checkpoint (2003) do director israelí Yoav Shamir. Este filme está realizado con imaxes gravadas durante dous anos nos ignominiosos postos fronteirizos que estableceu o Goberno de Israel en Gaza e Cisxordania. A pesar de que non amosa a actuación do exército israelí en toda a súa crueza (a cámara seguramente retrae os soldados), pódese percibir con claridade a horrible situación na que viven millóns de palestinos.

Soldados case adolescentes controlan o paso dos palestinos. Non hai liberdade de movementos e máis que por motivos de seguridade, os checkpoint establécense para acosar á poboación palestina, para que sintan quen manda. As escenas son ás veces tan absurdas que mesmo provocan una risa nerviosa. Semella unha película de ciencia ficción, un vídeo xogo... pero non, é a realidade. Unha realidade miserenta na que teñen que sobrevivir millóns de persoas, que non poden moverse libremente e que sempre son tratados como sospeitosos.

Os postos de control están sendo substituídos polo 'muro da vergonza', que fan lembrar ao apartheid sudafricano e, tamén, aínda que aos israelís non lles guste, aos guetos establecidos polos nazis durante a II Guerra Mundial para encerrar aos xudeus, nun paralelismo estarrecedor. E tamén, aos mundos pechados que estamos creando nas nosas sociedades opulentas e 'democráticas'. Muros que pechan ás vítimas, pero tamén aos verdugos.

Millóns de palestinos viven na miseria, refuxiados na súa propia terra, obrigados a humillarse para poder camiñar día tras día. Pero aínda hai esperanza, a que representan os propios soldados israelís que desertan, conscientes da inxustiza á que servían, e moitos outros grupos que dentro e fóra da sociedade israelí loitan pola convivencia pacífica, por vivir sen muros, sen checkpoint.

La buena nueva, de Helena Taberna

La Buena Nueva é a película que vimos recentemente na clase de Historia de España para introducir a Guerra Civil. Conta a historia dun cura bo, un cura que cre no que predica e que se pon do lado das vítimas cando se produce o Golpe de Estado franquista. O filme está baseado nos diarios do sacerdote Marino Ayerra, que relatan o que viviu na súa parroquia navarra da Alsasua durante a Guerra Civil, cando os falanxistas e os carlistas de apoderaron da vila e desencadearon toda a súa furia fascista contra os republicanos de todas as ideoloxías e as súas familias. Ao contrario do que ocorreu coa Igrexa católica e os seus curas en toda España, Marino intenta protexer aos perseguidos e axudar ás súas mulleres, e mesmo escribe un diario para que non se esqueza o que pasou.

Partindo desta historia real, a directora, Helena Taberna, engádelle outras historias de ficción, como a relación entre o cura e a mestra, que lle aportan unha maior credibilidade cinematográfica. As interpretacións son moi boas, tanto a de Unax Ugalde (o cura), premio na Seminci de Valladolid, e a de Bárbara Goenaga (a mestra), coma a dos actores secundarios, Willy Toledo (o médico asasinado) ou Maribel Salas (a nai dos Sánchez). Todos os personaxes son auténticos, cribles, encaixando perfectamente no que representan. De cada un deles podemos, sen demasiado esforzo, imaxinar a súa personalidade, o seu carácter. Outro aspecto destacable é a ambientación. Gran parte da película discorre en espazos abertos, en fermosas paisaxes e localizacións reais de Guipúscoa e o norte de Navarra.

Non é só unha película que conta unha historia interesante, senón tamén unha película entretida, vigorosa, que nos permite visualizar e comprender que pasou en moitos pobos de España cando triunfou o Alzamento, a Santa Cruzada. O que pasou en Galicia seguro que non se arreda moito do que vemos no filme. Non se trata de bos e malos, senón de medos, atavismos (carlismo), amor, maldade, ansias de poder, fanatismo e dignidade. No medio do horror, do temor a perder a propia vida, hai persoas que manteñen posturas éticas, humanas.

A Igrexa católica española de hoxe segue sen renegar da Cruzada, da Igrexa que mandou aos seus seminaristas á fronte de guerra a matar, da Igrexa cínica e perversa que representan os superiores dos curas protagonistas das dúas películas. Non só non pediu perdón polo seu activismo criminal ao lado dos fascistas durante a Guerra Civil e o franquismo, senón que aínda segue opoñéndose ao recoñecemento das vítimas que ela mesma provocou en contra dos principios que predica. Non, a Igrexa non era, nin é, a do cura de Alsasua. Por iso, e por outras moitas razóns morais, é necesario seguir realizando películas coma estas, que contribúen á honrar aos represaliados e ao coñecemento histórico. Estou de acordo con Helena Taberna cando di: “No hemos tenido sensibilidad suficiente con las víctimas de esta guerra. Para lo que fue aun no se han hecho suficientes películas buenas”.