sábado, 16 de agosto de 2014

María Telo, la abogada de la igualdad


La jurista impulsó durante el franquismo la reforma del Código Civil que acabó con la obediencia de las esposas y con la licencia marital en 1975

Una luchadora en una dictadura, una mujer de convicciones. Una abogada que a base de tenacidad logró lo que parecía imposible: mejorar el estatus jurídico de las españolas en el franquismo, liberarlas de la obligación de obedecer al marido y de contar con su permiso para casi todo. Cosas ahora inimaginables, pero que hace menos de 40 años eran ley: hasta mediados de 1975 las casadas ni siquiera podían abrir una cuenta corriente sin permiso del esposo; en muchas cuestiones eran menores de edad casi al 100%. La artífice de estos cambios, María Telo Núñez (Cáceres, 8 de octubre de 1915), murió el pasado 5 de agosto en Madrid. Esta mujer independiente a la que se le metió “entre ceja y ceja cambiar el Código Civil” se fue con la misma discreción con la que vivió, ajena al oropel. La democracia le concedió algún reconocimiento puntual, pero ningún papel relevante. Su candidatura al Tribunal Constitucional, en 1979, cayó en saco roto.
Telo empezó a los 16 años la carrera de Derecho en Salamanca. “Después del ingreso en la universidad, mi vida ya no fue la misma. Al conocer tan directamente la situación jurídica de la mujer dentro del Código Civil, me sentí tan humillada, tan injustamente tratada, tan vilipendiada, tan nada, que ninguna explicación ni histórica, ni jurídica, ni religiosa, ni humana podían convencerme de que yo exageraba”, relataba en su libro Mi lucha por la Igualdad Jurídica de la Mujer (Aranzadi, 2009). Ese título refleja la batalla de toda su vida.
La llegada de la II República, que instauró el sufragio universal femenino y eliminó trabas laborales para las mujeres, fue un soplo de aire para una joven que quería ser notaria, como su padre, y que —según escribió— se situó “en la línea de Clara Campoamor”, la impulsora del derecho al voto de las ciudadanas, a la que trataría años después.
El franquismo, que metió a la mujer en casa, segó las aspiraciones de Telo. No permitió a las españolas ser notarias —ni muchas otras cosas—, pero ella ganó la oposición al Cuerpo Técnico de Administración Civil del Ministerio de Agricultura en 1944 —“no sin fuertes obstáculos, por considerar aquel tribunal que ninguna mujer debía tener acceso”, escribió—. Y luego debió enfrentar el vacío —“se me asfixiaba, se me quería obligar a realizar labores auxiliares”—. En 1952, se dio de alta en el Colegio de Abogados de Madrid. Abrió despacho, uno de los pocos en manos femeninas en la ciudad.
Funcionaria por la mañana, abogada por la tarde —su bufete estaba especializado en derecho de familia y sucesiones—, madre de familia y a todas horas militante por libre de la causa que abrazó toda la vida. Telo puso en pie la Asociación Española de Mujeres Juristas en 1971 —antes se afilió a la Federación Internacional de Mujeres de Carreras Jurídicas— y peleó hasta conseguir la entrada de letradas en la Comisión General de Codificación, donde ella participó en la reforma del Código Civil franquista. “Se dedicó en cuerpo y alma. Desde el despacho, enviaba sus propuestas a todos los procuradores de Las Cortes”, recuerda la letrada Consuelo Abril, que debutó como pasante en aquel despacho en 1974. Los cambios que impulsó comenzaron a ser realidad en 1975. También participó en los trabajos de la comisión yde codificación sobre el divorcio, aprobado en 1981.
Gracias a la tarea tenaz de Telo —“ha habido años en los que no dormía más de cuatro horas de tanto trabajo”, recordaba ella en este periódico en 2008—, las españolas casadas alcanzaron la plena mayoría de edad jurídica. Pudieron aceptar herencias, abrir cuentas en el banco, trabajar y disponer de su salario sin permiso del marido, ser también cabeza de familia o administrar los bienes gananciales. Grandes pasos que encaminó una mujer de independencia férrea y sin militancia de partido. Quizá eso le privó de una merecida relevancia pública con el regreso de la democracia, pero no la detuvo. Dejó la abogacía con los 80 cumplidos, cuando llevaba mucho tiempo viuda. Hace un lustro sostenía que la plena igualdad entre hombres y mujeres se había alcanzado en el terreno del derecho, pero que en otros campos aún quedaba mucho por hacer.
Se ha ido —con el sueño cumplido de “democratizar la familia” y “sacar a la mujer casada del pozo legal”— una mujer que apenas tiene un par de calles con su nombre, pero que logró mejorar la vida de las demás.

sábado, 14 de xuño de 2014

O prezo da copa do mundo

El periodista Mikkel Jensen liberó el documental grabado durante su estadía en Brasil, luego de su decisión de no cubrir el campeonato mundial de fútbol que comienza esta semana. El profesional acusó a la policía de matar niños para “limpiar” las calles del país carioca.


venres, 30 de maio de 2014

República e Guerra Civil. A construción da memoria

Conferencia de Miguel Anxo Murado. Ciclo «Pasados incómodos: guerra, memoria e historia», organizado por Histagra. Compostela, 7 de abril de 2014. Facultade de Xeografía e HIstoria, Universidade de Santiago de Compostela

venres, 9 de maio de 2014

Quiero irme a casa


Quiero irme a casa é un proxecto de sensibilización baseado na educación para o desenvolvemento dirixido a estudantes de secundaria. Os seus obxectivos son desmontar as falacias interesadas e os prexuízos, humanizar ao outro, ao estranxeiro descoñecido, e fomentar a convivencia e a solidariedade.
É un proxecto realizado pola ONG Mensajeros de la Paz co apoio da Agencia Asturiana de Cooperación al Desarrollo.
Centrado en Xordania, relata a vida de varios rapaces e rapazas, iraquís, palestinos e sirios que están refuxiados nese país.

luns, 5 de maio de 2014

O 2 DE MAIO: OS DESASTRES DA GUERRA

Do antigo Caladiños

Estes días estase a conmemorar o inicio da Guerra da Independencia. O 2 de maio o pobo de Madrid iniciou a revolta contra as tropas francesas que pretendían ocupar o reino de España dentro da política expansionista de Napoleón. Coma ocorre con todos os acontecementos históricos presentes na memoria colectiva a interpretación destes feitos está sometida aos intereses políticos e ideolóxicos da actualidade. Para uns foi unha guerra ‘nacional’, a nación en armas contra o invasor; para outros foi unha guerra civil onde a maioría reaccionaria, aguilloada pola Igrexa absolutista, se impuxo aos liberais afrancesados que pensaban co mellor para os españois era un réxime semellante ao xurdido en Francia despois da Revolución de 1789. Uns poñen o acento na valentía e espírito patriótico das guerrillas que se crearon por todo o territorio, mentres outros resaltan a importancia que tiveron as tropas británicas na derrota do exército francés.

Carezo dunha formación suficiente para opinar sobre as características particulares desa guerra, pero quixera denunciar unha vez máis a manipulación da Historia ao servizo duns intereses políticos perfectamente defendibles sen necesidade dun uso espurio do pasado. Por que algúns se volcan no que ocorreu hai 200 anos e pretenden esquecer a Guerra Civil e a Ditadura? Calquera proceso histórico admite interpretacións distintas, así se enriquece o coñecemento histórico. Pero non é admisible a ocultación de acontecementos obxectivos, nin a valoración dos mesmos só en función dunhas teses fundamentalistas non sometidas a unha análise científica rigorosa. Primeiro establécense unhas conclusións e, despois, recóllese do pasado só aquilo que xustifica esas conclusións. O mundo ao revés.

O que ocorreu entre 1808 e 1814 en España foi unha guerra tan salvaxe coma todas, nas que os humildes son sempre os que sofren as peores consecuencias. Unha guerra na que, como en todas, se cometeron toda clase de horrores e que supuxo un fracaso para todos aqueles que pretenderon unha mellora das condicións políticas e socias nas que vivían os españois. En 1814 regresou o infame Fernando VII ao trono (o ‘desexado’ non era digno deste alcume) e o progreso que podería supor a Constitución de 1812 viuse truncado coa volta ao absolutismo do Antigo Réxime.

É importante saber o que pasou, pero sobre todo, temos que preguntarnos por que pasou: por que se mataron e actuaron tan vilmente os guerrilleiros e os soldados franceses e británicos hai 200 anos? por que hoxe se segue actuando da mesma maneira e non sabemos resolver os conflitos sen recorrer ás armas?

Se realmente queremos aprender da Guerra da Independencia temos que botar man de Goya, das súas pinturas e gravados: La lucha con los mamelucos, El 2 de mayo de 1808 en Madrid; El 3 de mayo en Madrid, Los Desastres. Nestes fastos estanse a utilizar para exaltar o patriotismo máis rancio, un sentimento moi baixo. Pero el o que quixo transmitirnos coa súa obra foi o horror da guerra, quixo deixarnos unha lección para que non se repetira. Non tivo éxito, aínda que segue sendo unha referencia para calquera protesta contra calquera guerra. Miremos o horror da guerra que debuxou Goya para nós e berremos Nunca Máis!!! sen perder a esperanza.   

luns, 21 de abril de 2014

Un castelo para todo o mundo


Tiña pensado escribrir algo sobre a estupenda manifestación do sábado, pero afórramo Manuel Gago con este artigo que describe maxistralmente o que supón esa loita para os implicados, fronte a cegueira? das autoridades: nós defendemos os nosos intereses porque o que é público é de todos, e gústanos compartir, como bos anfitrións, o mellor que temos: o castelo de Monterrei.

Máis que interesante todo o que está a suceder ao redor da cidadela de Monterrei, por moitísimos motivos. O primeiro: decatarnos de como a percepción social do patrimonio e do que é posible facer con el está a cambiar na sociedade galega, e non só no ámbito estritamente urbano. As obras de Monterrei non significan expropiación de terras novas, asulagamento de leiras, ou permutas de propiedades. Todas estas persoas manifestáronse o outro día en prol dun ben común e contra un xeito moi concreto de xestionar o patrimonio cultural. Nun territorio aparentemente pouco estruturado socialmente, a protesta a prol do Castelo de Monterrei xenerou, a través das redes, esa “identidade horizontal” da que fala Manuel Castells.
Durante moito tempo, a xestión do patrimonio cultural foi así de bruta, así de avasalladora, e parecía tan habitual como agora nos parece escandaloso o procedemento levado a cabo aquí pola Xunta. Para min, un dos factores de traca é o de facer un parador novo ao carón dun edificio público que xa ten esa función, no canto de reformalo (e sobre todo, repensalo). O non aproveitar unha xoia tan valiosa coma este castelo como un centro potenciador dos inmensos recursos dunha comarca que é a porta de entrada a Galicia, evidencia un xeito de entender a política e o turismo propias do franquismo, cando era o edificio en si, o Parador, o vertebrador do territorio. Hoxe sabemos que non é así, nin a función dos Paradores pode ser esa. Monterrei merece un proxecto máis ambicioso, máis intelixente, máis rendible económica, laboral e socialmente que a obra bruta que queren facer. Porque lle podemos esixir moito máis aos políticos e debemos facelo. E porque o patrimonio cultural non é unha reliquia do pasado, é unha ferramenta do presente para facer avanzar ás nosas sociedades, pero é unha ferramenta que se constrúe desde o diálogo, non desde o cemento. A ver se o damos entendido dunha vez.

mércores, 9 de abril de 2014

No Job Land

No Job Land from No Job Land on Vimeo.
'No job land' es un multimedia documental que ofrece una mirada sobre la situación que atraviesan miles de familias en España a causa del paro de larga duración. Desprotegidos y en riesgo de exclusión social, un grupo de desempleados del distrito de Vallecas en Madrid decide unirse y luchar por su futuro.

Calificado por The Daily Telegraph como " un conmovedor recordatorio de las dificultades económicas que muchas familias están sufriendo en España” , 'No job land' ha tenido hasta la fecha 225.669 reproducciones desde su estreno el pasado diciembre. Publicado por primera vez en Narratively, No job land se ha convertido en el trabajo más destacado de 2013 en este medio estadounidense de referencia en el periodismo de largo formato.

'No job land', es el punto de partida de este recorrido periodístico sobre el coste humano de la crisis cuyo segundo capítulo titulamos 'Los que se quedan': http://goteo.org/project/losquesequedan

+Info: www.nojobland.com

domingo, 6 de abril de 2014

Barrio, de Fernando León de Aranoa

Este filme é un habitual nas miñas aulas, e sempre funciona ben co alumnado. Os protagonistas son tres adolescentes da súa idade e, claro, iso sempre esperta a súa curiosidade. Pero creo que sobre todo engancha pola súa calidade e pola capacidade do director para plasmar unha realidade moi dura sen caer no melodrama. A ironía e a credibilidade son os principais motivos polos que esta película nos gusta a todos, aínda que, como no meu caso, a teñamos visto moitas veces.
Aquí tedes a ficha, un cuestionario para o alumnado, opinións do director e algunhas críticas deste filme que, a pesar de rodarse no ano 1998, amósanos situacións e personaxes atemporais, que seguro espertan emocións e reflexións sobre a propia personalidade e actitude dos espectadores. Entretén e fainos pensar.