La noche más oscura

A película de Kathryn Bigelow é moi boa, funciona coma un reloxo, con escenas curtas, perfectamente filmadas, e engarzadas con precisión. As dúas horas e media do filme pásanse moi rápido, a pesar de que xa coñecemos o final. Un final centrado no asalto á casa onde vivía o gran demo, Bin Laden, e que para min é do mellor que teño visto en cine de acción.

Tanto nesta coma na oscarizada ‘En tierra hostil’, a directora amosa ser unha mestra do cine bélico. Un cine que non pode ser máis que violento, e no que os personaxes son só monicreques ao servizo dunha causa, dunha obsesión coma neste caso. Non teñen pasado, non cuestionan o seu papel no merdento teatro da guerra, só cumpren unha misión.

É así como se non presenta a caza do home nesta extraordinaria e entretida película. Sen preguntas. Unha axente da CIA protagoniza durante dez anos a procura de información, e nesa busca do fuxitivo (como nunha película de vaqueiros) todo vale. É aquí, no uso probado da tortura nos cárceres secretos da CIA (ou en Guantánamo) onde se centra a controversia.

Para algúns a película non se compromete, só intenta ser fiel aos feitos, e que cada un pense o que queira. Para outros, entre os que me inclúo, a directora toma claramente partido. A suposta neutralidade agocha unha xustificación da tortura como método para acadar a información que conduce ao final ‘feliz’. Sen ela non tería sido posible atrapar ao malo. Nas escenas dos atentados terroristas sentimos, como non pode ser doutra maneira, rexeitamento, noxo. Porén, cando se nos mostra a tortura, o punto de vista é outro, con jihadistas deshumanizados e axentes secretos que actúan cunha rutina case burocrática, mesmo parecen simpáticos. Bin Laden e os seus fanáticos seguidores está claro que son uns fillos de puta, pero… tamén consideramos uns fillos de puta aos da CIA? Se nos centramos só na película, evidentemente non.

Non existe a obxectividade en ningunha interpretación dun feito pasado ou presente. Cando se escolle un punto de vista ou outro estase tomando partido. Non facerse preguntas sobre a guerra de Iraq ou Afganistán, non cuestionarse a impunidade do exército e dos servizos secretos de EE UU en Paquistán, non explicar as orixes do conflito, non establecer ningún límite legal ou moral na actuación dos personaxes, só pode interpretarse como unha xustificación do narrado, amoral.

É na suposta neutralidade onde radica a gran trampa, gran perigo deste tipo de propaganda bélica. O inimigo encarna ao MAL e hai que extirpalo da Terra, as únicas vítimas son as nosas, as do lado do BEN. Non hai matices, non hai profundidade. Dos indios do oeste aos islamitas, a mensaxe, a historia, repítese. O fin xustifica os medios, aínda que ese fin non sirva para nada máis que para mostrar quen manda aquí.

Non é unha película de Rambo, senón unha perfecta construción cinematográfica feita para presentarnos unha realidade noxenta como simple entretemento. Paga a pena vela, pero que non nos enganen, detrás da ‘noite máis escura’ hai moita merda, aínda que non cheire.

Vigo, anos sesenta

Video que forma parte dun programa da TVE 'El Peregrino' dos anos sesenta do século pasado

Vigo, a arquitectura perdida

Espléndido e elocuente vídeo sobre as barbaridades urbanísticas que se cometeron en Vigo, como consecuencia da febre especulativa iniciada nos anos sesenta. Canto patrimonio se perdeu en beneficio duns poucos cobizosos! Traballos tan ben feitos coma este son inestimables para concienciarnos da necesidade de protexer os elementos arquitectónicos que nos fan máis grato, máis humano, vivir na cidade. Parabéns ao autor, mágoa que non contribúa tamén á conservación do patrimonio lingüístico.

liberté égalité fraternité

Manifestación contra o matrimonio homosexual en París

Manda carallo!!

O miserable negocio da privatización da sanidade

Monterrei

Do antigo Caladiños

Entre os lugares que teñen un espazo importante na miña memoria figura nos primeiros lugares o castelo-fortaleza de Monterrei que preside maxestosamente o val do mesmo nome. Subir ao castelo a dar un pasei foi, a aínda é, habitual para os que alí nos criamos, sobre todo cando queremos ensinarlles ás visitas o mellor da nosa terra da raia seca. Hai outras lembranzas do castelo, máis íntimas e algo canallas, ao abeiro da noite, ás veces en boa compañía.

Alí celebrouse hai anos o xogo de rol, Irmandiños, a revolta, que ten acadado un gran éxito. Os irmandiños de hoxe gañáronlle aos malfeitores, como ocorreu tamén na revolta histórica de 1467, aínda que enseguida deixaron de novo paso aos señores. Grazas a labor de Taboada Chivite, e máis recentemente de Xerardo Dasairas, podemos coñecer a historia de Monterrei e imaxinar a vida das xentes que alí viviron.

Monterrei é un dos conxuntos monumentais (paisaxístico, artístico e militar) máis importantes de Galicia, sen embargo non ten a sona doutros de menor entidade. Velo desde o val xa impresiona, pero o mellor é subir andando desde o barrio da San Lázaro (en Verín) ou, polo menos, facer camiñando todo o Paseo das Donas desde o cruceiro. É inadmisible que se permita subir cos coches ata a entrada do Patio de Armas. Ao cruzar a primeira liña de murallas desviámonos á esquerda e atravesamos a elegante e recia porta principal para achegarnos á fermosa portada gótica do Hospital de Peregrinos, onde se representa o Tetramorfos.

Unha das intervencións máis lamentable que se teñen feito en Monterrei constitúea o asfaltado da rúa que ascende desde o Hospital. Neste país soterramos en asfalto a terra e as pedras, tan mal lle queremos? Se continuamos cara o cume percorremos as rúas coas casas en ruínas da aldea, antiga sede do Concello de Monterrei, ao que pertence o castelo (e non a Verín como os da vila pretenden, un chisco de localismo non fai mal!). Penso que habería que facilitarlles aos propietarios desas casas a súa restauración respectuosa co entorno ou que Patrimonio as merque para destinalas a actividades culturais ou lúdicas, porque a alternativa é que se veñan todas abaixo. Para poñer en valor todo o recinto fai falta crear un Padroado que vixíe o seu coidado e leve a cabo unha programación de actividades que lle dea vida como espazo de lecer e cultura (aquí actuaron os Heredeiros da Crus ou Amancio Prada).

Podemos retroceder e subir polo estrada por onde mal acostuman a facelo os coches. Bordeando a acrópole polo leste había antes un fermoso paseo baixo os tileiros, pero unha enfermidade acabou con eles. Percibo dous cambios significativos na paisaxe respecto da miña mocidade: por unha banda, a perda de árbores no monte e, por outra, o aumento das edificacións ‘en calquera sitio’ do val deixando cada vez menos espazo ao monte e ás terras de labor (a concentración parcelaria, autovías e estradas tamén fixeron a súa contribución aos desafortunados cambios na paisaxe). Seguindo a rota anterior torcemos á esquerda nunha entretida camiñada entre portas e cercas.

A outra alternativa supón rodear o núcleo do castelo polo sur, seguindo as liñas das potentes murallas e garitas que miran ao sur, a Portugal. Desde este lado podemos ver aos nosos pés o Parador Nacional que nos puxo D. Manuel (grazas!) construído por riba do antigo Colexio de Xesuítas, un centro educativo de moita relevancia. Antes, arredor de 1490, instalárase en Monterrei a primeira imprenta de Galicia. Merece a pena deterse a mirar o castelo: o muro ameado, a igrexa, a Torre das Donas e, sobre todo, as bonitas galerías do Pazo dos Condes.

Entrando no Patio de Armas recíbenos un pozo con lenda. A lenda di que hai un túnel escavado desde o pozo ata a única fonte do entorno. Este era o gran problema da fortaleza e para protexer a fonte se construíu un pequeno parapeto militar durante as guerras con Portugal no s. XVII, a Atalaia. Unha vez visitado o castelo, paga a pena dar un pequeno paseo ata a Atalaia e a fonte. Cando eramos nenos tamén non dicían que arroxaban ao pozo aos condenados, daquela non sorriamos.

A igrexa románico-gótica de Santa María é pequena pero cun gran valor artístico: os canzorros, a portada gótica ao norte rodeada por tumbas baixo arcos e no seu interior o retablo de pedra con escenas da Paixón.

Por suposto, hai que contemplar desde o patio, de vagar, as dúas galerías renacentistas. A sucesión de columnas e piares, coroados pola Torre das Damas forma unha fachada de gran elegancia e fermosura. No restaurado interior do pazo podemos visitar o Museo.

Deixo para o final a Torre da Homenaxe ou de D. Sancho, do século XV, de grosos e sobrios muros. Non me canso de subir a ela, mirando polas ventás de cada andar, tocando os sinais dos canteiros que labraron os perpiaños, ata chegar arriba e desde alí dominar coa vista o val de Monterrei. A pesar dos estragos podemos pasar un bo rato mirando cara norte, o monte de San Salvador e o descorrer do río Támega desde a serra de San Mamede, ao leste vemos a vila de Verín (como case todas as de Galicia, fea, chea de abusos urbanísticos) e ao fondo os montes de Campobecerros, Ríos e Vilardevós, cara o sur seguimos o Támega cara a raia e Chaves, a terra dos inimigos de onte, aos que tanto lles debe a fortaleza. Cara o oeste, ao fondo, no alto, o mítico monte Larouco, e no val o río Búbal leva as súas augas cara o Támega. A súa beira Vilaza, e dous quilómetros ao norte, Albarellos de Monterrei e a rúa dos Caladiños.

Mauthausen, el deber de recordar

Magnífico e estarrecedor documental, emitido polo estrañado programa Línea 900 no ano 2000, no que algúns dos españois superviventes da barbarie nazi, recordan o que foi aquel campo de exterminio, onde faleceron uns 7.000 españois republicanos. En memoria das vítimas e unha lección para o futuro.

La necesidad de la Historia del Presente

La reforma educativa rezuma desconfianza hacia toda aproximación crítica al pasado

Fernando Hernández Sánchez17 DIC 2012 – El País

El pasado 4 de diciembre el Ministerio de Educación y Cultura presentó a las comunidades autónomas la última versión del anteproyecto de la Ley Orgánica para la Mejora de la Calidad de la Enseñanza (LOMCE), la cuarta reforma del sistema educativo en la etapa democrática. Aparte de los muchos aspectos que ya han originado un intenso debate social, merece la pena dedicar unas reflexiones a las vicisitudes de la materia de Historia. En la primera redacción del texto, dejaba de ser troncal en 4º de ESO quedando únicamente como optativa para los futuros estudiantes del Bachillerato de Humanidades y Ciencias Sociales, de tal forma que un alumno que eligiera en 4º la modalidad científica se podría titular sin conocer absolutamente nada de la Historia Contemporánea universal y solo contemplaría la del siglo XX español en 2º de Bachillerato, si llegaba. El diseño inicial de la LOMCE habría culminado lo que inició la LOGSE cuando redujo el horario de las Ciencias Sociales en la etapa obligatoria: que promociones enteras de jóvenes terminasen su formación básica y se incorporasen a la vida económica, laboral, social y política sin haber recibido formación alguna sobre las raíces próximas de la sociedad en la que se insertan como ciudadanos activos.

Que la última versión del anteproyecto haya reintroducido la Historia como materia común en 4º de ESO solo constituye un alivio parcial. La arquitectura del sistema educativo obligatorio que se está configurando conduce a un trayecto de salida ineludiblemente condicionado por la presencia de una prueba evaluadora global para la obtención del título de graduado en secundaria. Ello significa que la finalidad de la enseñanza de todas las materias integrantes del último curso de ESO estará destinada, no al aprendizaje significativo de conocimientos, sino al adiestramiento para la superación de la propia prueba. La Historia Contemporánea, cuya complejidad precisa de una metodología basada en el tratamiento de la pluralidad de fuentes, la interpretación multicausal y el análisis crítico se limitará a la deglución compulsiva de los contenidos factuales necesarios para sortear el obstáculo. Se repetirá así el modelo que ha convertido a la Historia Contemporánea de España en un enojoso bagaje de fechas, personajes y periodos del que desembarazarse de la mejor manera posible en la ansiógena selectividad, en lugar de un espacio de reflexión sobre los fundamentos de nuestra Historia reciente.

Es dudoso que, asimismo, se actualicen las obsoletas periodizaciones que condenan a la Historia Contemporánea a ser un periodo de raíces cada vez más remotas (1789) y cuyo tramo más próximo, la Historia del Presente (desde 1939 a nuestros días) carece de entidad propia y sustancial en el currículum. Si no hay modificación de la distribución de los contenidos, y es poco probable que eso ocurra, continuará la absurda reiteración de los mismos temas de Historia Contemporánea universal en dos cursos consecutivos, 4º de ESO y 1º de Bachillerato, innecesaria si este último se destinara a la profundización en los contenidos de la Historia del Presente. Claro que ello supondría apostar por una concepción de la enseñanza de la Historia Contemporánea incompatible con un proyecto de ingeniería social que persigue la conformación de una ciudadanía acrítica e intelectualmente inerme frente al implacable avance de la revolución neoconservadora. En este contexto, los principios ilustrados de igualdad de oportunidades y fomento del espíritu crítico son barridos por los mantras del liberalismo económico, los mismos que esmaltan el preámbulo de la LOMCE: la competitividad, la “empleabilidad” y el fomento del “espíritu emprendedor”. Como es evidente, ni la investigación sobre la represión franquista genera patentes ni la historia política del siglo XX cotiza en el Ibex 35.

La Historia tiene una presencia curricular añeja en los sistemas educativos de los Estados contemporáneos, pero eso no la convierte en invulnerable, ni en cuanto a su peso ni en cuanto a sus contenidos. En países donde gobiernan o lo han hecho recientemente partidos de la familia ideológica del PP, la enseñanza de la Historia ha sido objeto de diversos intentos de limitación, ya sea en presencia o en horario. Sarkozy pretendió eliminarla en el nivel terminal de la rama técnica del bachillerato francés. En España, durante el Gobierno de Aznar y con el impagable apoyo de la Real Academia de la Historia y su dictamen sobre el denominado Plan de Humanidades, la entonces titular del MEC, Pilar del Castillo, sentenció que el papel escolar de la Historia debía ser el retorno a la transmisión del qué, dónde, cuándo y cómo, pero no a la explicación del porqué, siempre controvertible. Algún conspicuo seguidor de Milton Friedman metido a opinar de pedagogía llegó a la pintoresca conclusión de que la falta de vocaciones empresariales tenía que ver con la peyorativa imagen que del patrón capitalista decimonónico reflejaba la historia de la Revolución Industrial que se enseña en las escuelas.

Que sea necesario vindicar la presencia de la Historia Contemporánea en las aulas es un síntoma preocupante de la supuesta mejora de la calidad de la educación que se postula. Es un extraño maridaje aquel que aúna el desdén por los saberes no fungibles crematísticamente con la desconfianza hacia toda aproximación crítica a un pasado que se pretende clausurado e intocable. Ambas cosas no logran encubrir, en el mejor de los casos, la pretensión de imponer, por inercia, un determinado relato histórico justificador del presente. En el peor escenario, nos sitúan ante el déficit democrático originario de un cierto sector de la derecha española, que quizás tema al juicio de la Historia reciente porque no protagonizó en ella un papel precisamente lucido.

Fernando Hernández Sánchez es profesor asociado de la Universidad Autónoma de Madrid y miembro de la Asociación de Historiadores del Presente

VALS con BASHIR, de Ari Folman e David Polonsky

Vals con Bashir é ao tempo unha película de animación e un cómic (novela gráfica dise agora) realizado coas propias imaxes do filme. Eu fixen ao revés, lin primeiro a banda deseñada e, semanas despois vin a película en DVD.

Trata da memoria, de como agochamos no subconsciente os feitos do pasado que nos fan difícil vivir o presente. E trata da guerra, cando os seres humanos amosamos o peor do nós mesmos. O protagonista (o mesmo director, Ari Folman) reconstrúe a súa actuación como soldado do exército israelí durante a invasión do Líbano en 1982 e a matanza nos campos de refuxiados palestinos de Sabra e Chatila, apoiándose nas testemuñas doutros compañeiros de armas.

Non hai respiro, nada sobra pero tampouco falta. Isto é a guerra, medo, moito medo, sen heroes, só xente derrotada pola indignidade da violencia. Vinte anos despois, comproban que é imposible fuxir do pasado, que os atormenta.

O cómic, editado por Salamandra, é magnífico, pero a película é excepcional. A animación case mecánica, os colores e, sobre todo, a música e o son, que teñen un papel dramático de primeira orde fannos estremecer. É unha obra (ou dúas) auténtica, verdadeira, redonda e á vez chea de matices, directa ao estómago e á cabeza. A guerra convértenos a todos en vítimas, pero para facer a guerra fan falta soldados, uns séntense heroes e outros, como Ari Folman, miran cara atrás con perplexidade e tristura: onde estaba eu durante a matanza?