Susana Trigo (ensinante)
O primeiro día que nos achegamos ao chapapote foi no Con Negro. Sentiamos
unha necesidade inmediata de poñérmonos limpar a casa. Co que fora. Era pola
tarde e era incrible. Incriblemente noxento. Bea tusía. Levantóuselle unha dor
de cabeza inutilizante. Eu concentrábame: respirar coma se non estea a
respirar. Metiamos as mans na merda aquela pegañenta e fomos apañando o
que podemos. Unha miseria viscosa que deu en anegarnos por dentro e fóra
durante os seguintes meses.
Desque coñezo a Miguel, o único Nadal que non estivo en Huesca onda
os pais, foi aquel, entre o 25 e Noite Vella. A unha hora irrepetible nunha
mañá de vacacións, collía o bus que puxera o Concello de Pontevedra e ía
anicarse ás rochas de Balieiros. Metódico coma el é, non se lle escapaba unha
lentella de chapapote. Ao día seguinte limpaba o mesmo cacho do areal.
Acoirazábase con máis xerseis e gorros e volvía comezar, paciente e cabreado.
Ao outro Miguel, o de Murcia, aínda se lle pon unha sombra no sorriso,
cando describe a arrepiante fin do Camiño que lle agardaba en Fisterra, despois
de 700 km a pe. Chegou a tempo de ver arribar as primeiras vagas de fuel e xa
quedou. Conta que se fartou de limpar. E de chorar.
Víctor, da Illa, converteuse na icona do pesadume, nunha foto tan magnífica
coma dramática. Desde o máis infindo cansazo agárrase ao cabo, coma se ese
cordón umbilical dos mariñeiros o puidera soster. Un ídolo de beleza grega,
abatido, xa moito antes de que disparase a cámara. Porque antes, xa berrara por
todos e con toda a desesperación do mundo na extensa cara dun señor Presidente
da Deputación e alcalde de Ribeira. E a desesperación esgota.
A verdade é que, día tras día, publicábanse imaxes tremendas, o incendiado
vermello da roupa dos bateeiros, a simbólica brancura das fundas contra os
coiais alcatranados. Épico. A arte da paisaxe do século XXI xamais poderá ignorar
a dolorosa iconografía do Prestige.
Porque, a ver, no actual estado da cuestión, fronte a esta inaturable farsa
e cinismo, non houbera sido mellor que desde o inicio interpretásemos a marea
negra coma un diálogo entre a arte e a natureza? Que catástrofe nin que nada.
Foi unha monumental intervención artística na fermosísima e agreste Costa da
Morte, que a situou para o resto do século no mapa global do planeta. Coast of
Death, Galician country, con Muxía zona cero e As Landas en Francia, zona dous
mil novecentos e pico km. Superando o reto do Exxon Valdez en Alaska e todo.
Enfin, podo seguir en plan irónico lembrando que ben que se notou que a
xente voluntaria era lida. Citábase a negra sombra de Rosalía a eito e máis a
nós e o barco, sós, de Manuel Antonio. Viunos fenomenal sabermos destes versos,
que manipulabamos para poder metermos algo na boca mentres non saíamos do
abraio e o noxo. A poesía axuda a dixerir a barbarie e a impotencia. Tamén Xela
Arias dera á luz o atinadísimo verbo “Intempériome”. Iso foi o que aconteceu.
Intemperiáronnos. Brutal empurrón contra o chapapote e, de rebote, contra a
ineptitude dos poderes públicos.
Once anos intemperiándonos, e os que quedan! Pero volvamos de novo a Aguiño
ou a Camelle ou a Lira. Que pasada foi Lira! Por exemplo, Guadalajara, situada
tan lonxe de calquera mar ibérico, cedera nun pleno municipal o seu orzamento
do lucerío de Nadal para convertelo en xantares para a xente voluntaria de
Carnota. Hai tantas historias de solidariedade aínda por contar!
Naqueles días e de xeito espontáneo, en toda a costa galega tamén se dera
un paso político insospeitado: a toma de decisións asemblearias, a
emancipación, a autodeterminación, persoas asumindo responsabilidades
freneticamente, a utopía do autogoberno feita realidade, aquí na terra, nos
coídos, nas praias libertarias, vamos, que collemos o chapapote coas mans
durante meses, recalco, e ninguén mandou en nós. Fixemos o que nos petou e
bastante aqueladiños, por certo. Ninguén viu dar ordes, nin poñer límites, nin
dar consellos paternalistas, nada. Fomos libres e autodeterminámonos. Tocamos
poder. Poder de decisión. Decisión de ir limpar o finde seguinte ou non. E a
onde, e como. Unha agridoce experiencia de autoxestión. Tivemos que xestionar
de todo: a impotencia propia, a incompetencia allea, a terapéutica burla negra,
a emocionante marea branca, a catártica mobilización social. Non se daba feito.
Vistas as cousas once anos despois nunha secuencia de desolación, carraxe,
desgoberno, demanda social, catástrofe e nada, tamén hai outra palabra
imprescindible na bilingüe literatura galega. O esperpento. Esperpento é por
caso, esa confusa situación na que habendo inferno aquí na terra non hai nin
demo nin penados nin castigo. Habendo unha prudente xustiza e un claro delicto,
non hai culpables. É esperpéntico, si, pero eu xa preciso ver algo positivo en
todo isto. Non será tamén unha liberación, por todas as deusas? Vinte séculos
de cultura xudeocristiana afundiron co Prestige. Xa non hai culpa,
aleluia.
A estas alturas do conto, e é conto longo, xa me vou poñer decididamente
sarcástica. Incluso antiestética. E moi política. A ver, somos políticos,
nonsi?, irrenunciable dereito da cidadanía. Que ninguén intente confundirnos.
Claro que estamos aquí de xeito político. É o que nos queda. E eu,
aproveitando, vou facer apoloxía dunha acción. Unha acción antiestética dicía,
que moleste un pouco, é dicir, ética. Apetéceme dar un paso máis. Xa collín
carrerilla. Apetéceme autogobernarme xunto coa xente camarada do chapapotismo e
devolverlle a alguén o fuel que histericamente quitamos da nosa casa,
adiantándonos, impedindo que quen o tiña que facer o fixera segundo trescentos
protocolos internacionais que debe haber por aí. Miñas e meus, aínda vai
resultar que metemos a pata.
Non sei, non sei a quen lle vou devolver o fuel e non vou eu inventar
culpables onde non os hai. O caso é que tampouco conservo fuel. Pero como isto
é un chamamento a unha acción ideal, que nunca existiu nin existirá, eu vou
pensar en quen me pete e a ese irresponsable de colaborar por acción ou omisión
en tamaña desgracia artística, voulle enviar platonicamente nunha bolsiña
pechada hermeticamente unha deposición íntima que resuma literalmente o que
opino. Tamén vale plastilina, claro! Menos escatolóxico, dacordo. Logo
compartirei cos amigos, a quen lle fomos espetando o chapapote metafórico
na cara (isto é a quen persoa, empresa ou institución). Ben seguro que habemos
rir un cacho coa fedenta e extensa listaxe. Unha risa conxelada, ben o sei de
antemán.
¡Vou rematando este conto que se puxo tan triste. Limpamos o chapapote con
urxencia, con desprotección, con amor. Limpámolo para que non quedara
enterrado. Porque era e é a nosa casa. Que non é nosa, que é de quen aínda non
naceu e de quen xa se foi. Limpamos porque non aceptamos a táctica de botar
terra por riba e xa está. As cousas soterradas non desaparecen, nin sequera se
se deixan no fondo do mar ou dun despacho. Pasa o mesmo que coas persoas.
De todo este esperpento, de toda esta negra sombra e esta intemperie xa tan
prolongada vai quedando un amargue pouso. Un perigoso escepticismo que temos a
obriga de combater. Se algo saíu ben daquela, foi darnos por aludidos e
saltarmos axiña do sofá. E isto non podemos esquecelo. Foi a nosa actitude a
que nos salvou de ficar asfaltados por décadas. O raro optimismo, a convicción
de que había que actuar. Unha resposta voluntaria e entregada.
Cada verán, as galletas que o mar deita na praia do Rostro seguen cheirando
a aquel outono lamacento. E lembran teimudas que aínda queda moito por limpar,
do chapapote concreto e do metafórico. E repiten a certeza de quen se
trabucou e quen non. Os que se equivocaron parece que nunca darán sequera o paso
moral de recoñecelo. Nós non deixaremos de esixirllo. Pola vía legal que toque.
Nin cederemos co esquecemento. Por iso estamos aquí, queridas e queridos,
porque agora xa sabemos que depende de nós directamente librarnos da negra
sombra e do esperpento. Nós, sós, intemperiándonos o tempo por vir. Nunca Máis
é nunca máis.
(O texto foi lido no remate da manifestación de Nunca
Máis do domingo 1 de decembro en Pontevedra)
Ningún comentario:
Publicar un comentario